زیاد ابتدا از کارگزاران و شیعیان حضرت علی علیه‌السلام بود، اما بعداً از مسیر خود منحرف شد و به معاویه پیوست و از دشمنان سرسخت امام علی علیه‌السلام گردید.
در این نوشتار شرح حال زیاد را در سه بخش آورده‌ایم، بخش اول خلاصه‌ای از آغاز زندگانی و سابقه او، بخش دوم همراهی او با امیرالمؤمنین علیه‌السلام و سومین بخش بریدن او از آن حضرت و ملحق شدن به معاویه و جنایات و ستم‌های او نسبت به یاران علی علیه‌السلام است. اینک به بخش اول از شرح حال او می‌پردازیم:
سمیه مادر زیاد از زنان بدکاره و فاسد زمان جاهلیت بود. شوهر رسمی او عبید نام داشت و زیاد وقتی به دنیا آمد، چون از نظر پدر نامشخص بود، لذا او را گاهی به زیاد بن سمیه می‌نامیدند (یعنی او را به مادرش نسبت می‌دادند) و یا زیاد بن عبید ثقفی، و بعضی او را «زیاد بن ابیه» می‌نامیدند، و اول کسی که او را به زیاد بن ابیه خواند، عایشه بود. [1] و بعدها معاویه زیاد را بر خلاف سنت پیامبر صلی الله علیه و آله که فرموده است: «الولد للفراش و للعاهر الحجر» [2] به خود منتسب نمود و گفت: او برادر من است و پدرش پدر من ابو سفیان است. از این رو به وی «زیاد بن ابوسفیان» هم می‌گویند.
ابن ابی الحدید می‌نویسد: وقتی معاویه او را به خود ملحق کرد، بیشتر مردم به او زیاد بن ابی سفیان می‌گفتند، چرا که مردم همواره پیرو پادشاهان و زورمداران هستند؛ زیرا بیم و امید و سود و زیان از آنان است و پیروی مردم از دین در قبال پیروی آنها از پادشاهان هم چون قطره‌ای در قبال اقیانوس است. [3] .
اینک به بخش دوم از زندگانی زیاد می‌پردازیم که همراهی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام و کاردانی و خدمات او در این روزگار است:
او به سن بلوغ که رسیده بود، در عصر خلافت ابوبکر اسلام آورد [4] و سپس به واسطه زیرکی و کاردانی که داشت در امور دیوانی کارآمد بود و مورد توجه عمر بن خطاب قرار گرفت و لذا عمر او را برای اصلاح امور به یمن فرستاد.