تمام فاتحان و سرداران پیروز، پس از شکست دشمن، به ارزش‌های اخلاقی توجّهی نداشتند، هرچه خواستند کردند، زدند و کشتند و غارت کردند و قتل عام نمودند.
در میان امّت اسلامی نیز قتل عام‌های معاویه، زیاد بن أبیه، حجّاج بن یوسف ثقفی، و غارت و قتل عام یزید در مدینه معروف است که تا سه روز فرمانده یزید (مسلم بن عُقبه) جان و مال و ناموس مردم مدینه را بر سربازان خود حلال کرده بود.
امّا علی علیه السلام در برخورد با دشمن، اصولگرا، خداگرا و پای بند به سنّت اسلامی بود،
با عفو عمومی، مردم بصره را امان داد، فراریان را تعقیب نکرد و عفو نمود، جان و مال مردم بصره را حفظ کرد و به هیچ کس اجازه تعرُّض نداد.
در آن روزگاران، بسیاری برای گرفتن غنائم جنگی به کمک می‌آمدند، که اینگونه از شیوه‌های رفتاری حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را نمی‌توانستند تحمّل کنند و بی‌صبرانه اجازه غارت اموال و کنیزی گرفتن زنان را می‌خواستند.
پس از پایان جنگ جَمَل و به هنگام تقسیم غنائم جنگی، عباد بن قیس با همان پیش داوری های موجود در جنگ‌های جاهلی بپاخاست و فریاد زد:
وَ اللَّهِ ما قَسَمْتَ بِالسَّوِیَّةِ
«ای امیرالمؤمنین علیه السلام تو به عدالت تقسیم نکردی.»
امام علی علیه السلام فرمود: چرا؟
گفت: مردم بصره برتو شوریدند، و جنگ کردند، هم اکنون شکست خوردند، باید اجازه دهی که اموالشان را بگیریم، و زنانشان را اسیر کنیم، تا همه با دست پر به قبائل خود بازگردیم.
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:
یا أخا بَکْرٍ أنْتَ اِمْرِؤٌ ضَعیفُ الرَّأیِ
(ای برادر بکری، تو مردی هستی که در اندیشه و درک مسائل ناتوانی)
من هرگز کودکان را به گناه بزرگان عقوبت نخواهم کرد.
آنچه را که مردم بصره به میدان جنگ آوردند، من بین شما تقسیم کردم، امّا آنچه در خانه‌ها گذاشتند مال خودشان یا فرزندانشان می‌باشد، هرکس گناهی مرتکب شود کیفر می‌بیند، امّا بی‌گناه چه جُرمی دارد؟
من چنان کردم که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم پس از فتح مکّه انجام داد،
من قدم برجای قدم پیامبر گذاردم، اگر سخن مرا قبول ندارید جواب دهید،
یکی از زنانی که در این جنگ اسیر شد، عایشه است، کدامیک می‌توانید عایشه را به عنوان سهم خود بردارید؟
أیُّکُمْ یَأْخُذُ أُمَّ الْمُؤْمِنینَ فی سَهْمِهِ؟
در اینجا مردم از هر طرف برخاستند و گفتند:
یا امیرالمؤمنین علیه السلام ما جاهل و نادانیم، و تو به احکام خداوند آگاهی داری، آنگونه که می‌خواهی عمل کن. [1] .