درست است که حکومت و آداب و رسوم پسندیده و حقوق کامل الهی و ارتش اسلامی از عوامل اجرای قانون و نظم اجتماعی به شمار می‌آیند،
امّا همه آنها به نوعی با عامل مردمی و اصل «دخالت و نظارت مردم» ارتباط دارند.
اگر مردم دخالت و نظارت لازم را نداشته باشند عوامل یاد شده نمی‌توانند در اجرای قانون و برقراری نظم موفّق شوند؛
بنابر این بازسازی حکومت و اصلاح زمامداران با دخالت و حضور و مراقبت مردم تحقّق می‌پذیرد، که فرمود:
فَلَیسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیةُ إِلَّا بِصَلَاحِ الْوُلاَةِ، وَلَا تَصْلُحُ الْوُلاَةُ إِلَّا بِاسْتِقَامَةِ الرَّعِیةِ
(پس مردم بدون اصلاح زمامداران اصلاح نمی‌گردند و زمامداران نیز اصلاح نمی‌شوند جز با درستی و استقامت مردم یک جامعه.) [1] .
با یک برّرسی دقیق در افکار و آراء مکاتب و اندیشمندان معاصر به این نتیجه می‌رسیم که نهج‌البلاغه در مورد شیوه‌های اصلاح فرد و جامعه و حکومت دولت مردان، اختلاف اساسی با صاحب‌نظران سیاسی دارد؛ زیرا در راه اجرای نظم و مقرّرات اجتماعی به هیچ کدام از عوامل موجود تکیه نمی‌کند.
گرچه معتقد است که حکومت و قانون و آداب و رسوم و ارتش اسلامی ضرورت دارند؛ امّا تنها عاملی را که به عنوان یک راه حلّ سیاسی و عامل حیاتی معرّفی می‌کند:
«اصل دخالت» و «نظارت مردمی» یا «نظارت ملّی» است که در فروع مبانی اعتقادی با نام «امر به معروف و نهی از منکر» مطرح شده است.
از دیدگاه نهج‌البلاغه اگر عامل مردمی یا نظارت عمومی در صحنه سیاسی یک کشور حضور فعّال داشته باشد، نظم و قانون اجرا و عدالت اجتماعی در آن جامعه تحقّق می‌یابد،
چون نظارت ملّی با حضور مردم ارتباط دارد و مردم در همه‌جا می‌توانند عامل اجرای درست قوانین باشند.
دنیای امروز برای اجرای قوانین و مقرّرات اجتماعی از اصلِ «امر به معروف و نهی از منکر» غفلت نموده و با طرح راه حل‌های غیر منطقی همواره با ناکامی و شکست مواجه گردیده است، مانند:
روی آوردن به سرنیزه و فشار
دل بستن به زندان و شکنجه
استفاده از جریمه‌های سنگین
استفاده از تنبیه بدنی و پیشروی تا حدّ اعدام
امّا هرچه بیشتر تلاش کردند کمتر به نتیجه رسیدند.
ازآدم‌های‌ماشینی گرفته تا نصب چشم‌های الکترونیک در بانک‌ها،
از قفل‌های ضد گلوله و انواع ادوات پلیسی و جاسوسی، استفاده کردند؛ امّا نتوانستند انسان را به رعایت نظم و قانون وادارند و سرگردان و حیران می‌پرسند:
«راه‌های اجرای نظم و قانون کدام است؟»
و پاسخ نهج‌البلاغه رعایت «نظارت مردمی» و «امر به معروف و نهی از منکر» است.
اگر ملّتی خود پشتوانه اجرای مقرّرات اجتماعی شود،
همه امر به کارهای نیک کنند و از منکرات بپرهیزند و دیگران را به آن تذکّر دهند، قانون اجرا می‌گردد و نظم و عدالت اجتماعی نیز تحقّق می‌پذیرد.