آموزش نظامی در آن روزگارانی که تکیه بر قدرت بازوان و نیروی جسمانی داشتند، بسیار مهمّ بود،
و یادگیری جنگ گروهی و تن به تن، و رزم انفرادی، سرنوشت ساز بود،
بنابر این تداوم آموزش‌های رزمی یک اصل غیرقابل انکار است که امام علی علیه السلام در یک سخنرانی مهمّ نظامی جهت آموزش تاکتیک‌های نظامی و رزمی، خطاب به سربازان خود فرمود:
فَقَدِّمُوا الدَّارِعَ، وَأَخِّرُوا الْحَاسِرَ،
وَعَضُّوا عَلَی الْأَضْرَاسِ، فَإِنَّهُ أَنْبَی لِلسُّیوفِ عَنِ الْهَامِ؛
وَالْتَوُوا فِی أَطْرَافِ الرِّمَاحِ، فَإِنَّهُ أَمْوَرُ لِلْأَسِنَّةِ؛ وَغُضُّوا الْأَبْصَارَ فَإِنَّهُ أَرْبَطُ لِلْجَأْشِ، وَأَسْکَنُ لِلْقُلُوبِ؛
وَأَمِیتُوا الْأَصْوَاتَ، فَإِنَّهُ أَطْرَدُ لِلْفَشَلِ.
وَرَایتَکُمْ فَلَا تُمِیلُوهَا وَلَا تُخِلُّوهَا، وَلَا تَجْعَلُوهَا إِلَّا بِأَیدِی شُجْعَانِکُمْ، وَالْمَانِعِینَ الذِّمَارَ مِنْکُمْ، فَإِنَّ الصَّابِرِینَ عَلَی نُزُولِ الْحَقَائِقِ هُمُ الَّذِینَ یحُفُّونَ بِرَایاتِهِمْ، وَیکْتَنِفُونَهَا: حَفَافَیهَا [1] .
«آنها را که زره به تن دارند پیشاپیش قرار دهید و آنها که زره ندارند پشت سر آنها قرار گیرند.
دندانها را روی هم فشار دهید که این کار تأثیر ضربه‌ها را بر سر کمتر می‌کند، و در برابر نیزه‌ها در پیچ و خم باشید که در رد کردن نیزه دشمن مؤثر است!
زیاد به انبوه دشمن خیره نگاه نکنید تا قلب شما قویتر و روح شماآرامتر باشد، سخن کمتر بگوئید و صداها را خاموش کنید که سستی را بهتر دور می‌سازد. از پرچم خود به خوبی نگهبانی کنید و آن را متمایل‌به این طرف و آن طرف نسازید، و آن را تنها نگذارید و جز به دست دلاوران و مدافعان سرسخت نسپارید، زیرا آنان که در حوادث سخت و مشکل ایستادگی به خرج می‌دهند همانها هستند که از پرچمهایشان‌پاسداری می‌کنند و آن را در دل جمعیت خویش نگاه می‌دارند؛ و از هر سو و از پیش و پس مراقب آن هستند».
امام علی علیه السلام در تداوم آموزش نظامی نسبت به رزم انفرادی و جنگ تن به تن فرمود:
مَعَاشِرَ الْمُسْلِمِینَ: اسْتَشْعِرُوا الْخَشْیةَ، وَتَجَلْبَبُوا السَّکِینَةَ،
وَعَضُّوا عَلَی النَّوَاجِذِ، فَإِنَّهُ أَنْبَی لِلسُّیوفِ عَنِ الْهَامِ وَأَکْمِلُوا اللَّأْمَةَ،
وَقَلْقِلُوا السُّیوفَ فِی أَغْمَادِهَا قَبْلَ سَلِّهَا
وَالْحَظُوا الْخَزْرَ، وَاطْعُنُوا الشَّزْرَ،
وَنَافِحُوا بِالظُّبَا، وَصِلُوا السُّیوفَ بِالْخُطَا،
وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ بِعَینِ اللَّهِ، وَمَعَ ابْنِ عَمِّ رَسُولِ اللَّهِ.
فَعَاوِدُوا الْکَرَّ، وَاسْتَحْیوا مِنَ الْفَرِّ، فَإِنَّهُ عَارٌ فِی الْأَعْقَابِ، وَنَارٌ یوْمَ الْحِسَابِ.
وَطِیبُوا عَنْ أَنْفُسِکُمْ نَفْساً، وَامْشُوا إِلَی الْمَوْتِ مَشْیاً سُجُحاً،
وَعَلَیکُمْ بِهذَا السَّوَادِ الْأَعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ، فَاضْرِبُوا ثَبَجَهُ، فَإِنَّ الشَّیطَانَ کَامِنٌ فی کِسْرِهِ، وَقَدْ قَدَّمَ لِلْوَثْبَةِ یداً، وَأَخَّرَ لِلنُّکُوصِ رِجْلاً.
فَصَمْداً صَمْداً! حَتَّی ینْجَلِی لَکُمْ عَمُودُ الْحَقِّ «وَأنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ، وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَ لَنْ یتِرَکُمْ أعْمالَکُمْ». [2] .
(ای گروه مسلمانان، لباس زیرین را ترس خدا، و لباس رویین را آرامش و خونسردی قرار دهید،
دندانها را بر هم بفشارید تا مقاومت شما برابر ضربات شمشیر دشمن بیشتر گردد،
زرِه نبرد را کامل کنید، پیش از آن که شمشیر را از غلاف بیرون کشید و چند بار تکان دهید،
با گوشه چشم به دشمن بنگرید و ضربت را از چپ و راست فرود آورید، و با تیزی شمشیر بزنید، و با گام برداشتن به پیش، شمشیر را به دشمن برسانید،
و بدانید که در پیش روی خدا و پسر عموی پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم قرار دارید.
پی در پی حمله کنید و از فرار شرم دارید، زیرا فرار در جنگ، لکّه ننگی برای نسلهای آینده و مایه آتش روز قیامت است،
از شهادت خُرسند باشید و به آسانی از آن استقبال کنید.
به آن گروه فراوان اطراف خیمه پر زرق و برق و طناب در هم افکنده (فرماندهی معاویه) به سختی حمله کنید، و به قلب آنها هجوم برید که شیطان در کنار آن پنهان شده، دستی برای حمله در پیش، و پایی برای فرار آماده دارد.مقاومت کنید تا ستون حق بر شما آشکار گردد. شما برترید، خدا با شماست، و از پاداش اعمالتان نمی‌کاهد.) [3] .