نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 423
تامین هزینه زندگی
یکی از وظائف مهمّ اجتماعی در اخلاق همسرداری، تأمین هزینه زندگی است،
مرد باید با کار و تلاش فراوان، نیازهای اقتصادی خانواده را برطرف سازد تا
سر بار جامعه نگردند و دست نیاز به سوی دیگران دراز نکنند، امروزه یکی از
عوامل فِساد و بزهکاری، تأمین نبودن زن و فرزندان در خانوادههاست. امام
علی علیه السلام با کار و تلاش، چاه کردن و آبیاری کردن، و درختکاری و
احداث باغ در منطقه «ینْبُع» در اطراف مدینه توانست، سرمایههای فراوان
بدست آورد؛ هم هزار برده را آزاد کند؛ هم برای خالهها و عمّه های خود خانه شخصی بَخَرَد؛ و
هم زنان و فرزندان خود را آبرومندانه اداره کند که وصیتنامه آن حضرت به
صورت نامه 24 نهجالبلاغه در تاریخ ثبت شده است، در آن دستو العمل اقتصادی
برای اداره زنان و فرزندان خود تأکید میکند که درختان و زمینها را
نفروشند، بلکه با درآمد سالانه آن نیازهای اقتصادی خانواده آن حضرت را
برطرف سازند. امام علی علیه السلام به فرزندش نوشت که: هذَا مَا
أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرُ
الْمُؤْمِنِینَ فِی مَالِهِ، ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ، لِیولِجَهُ بِهِ
الْجَنَّةَ، وَیعْطِیهُ بِهِ الْأَمَنَةَ. منها: فَإِنَّهُ یقُومُ
بِذلِکَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی یأْکُلُ مِنْهُ بِالْمَعْرُوفِ، وَینْفِقُ
مِنْهُ بِالْمَعْرُوفِ، فَإِنْ حَدَثَ بِحَسَنٍ حَدَثٌ وَحُسَینٌ حَی،
قَامَ بِالْأَمْرِ بَعْدَهُ، وَأَصْدَرَهُ مَصْدَرَهُ. وَإِنَّ لِابْنَی
فَاطِمَةَ مِنْ صَدَقَةِ عَلِی مِثْلَ الَّذِی لِبَنِی عَلِی، وَإِنِّی
إِنَّمَا جَعَلْتُ الْقِیامَ بِذلِکَ إِلَی ابْنَی فَاطِمَةَ ابْتِغَاءَ
وَجْهِ اللَّهِ، وَقُرْبَةً إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله،
وَتَکْرِیماً لِحُرْمَتِهِ، وَتَشْرِیفاً لِوُصْلَتِهِ. وَیشْتَرِطُ
عَلَی الَّذِی یجْعَلُهُ إِلَیهِ أَنْ یتْرُکَ الْمَالَ عَلَی أُصُولِهِ،
وَینْفِقَ مِنْ ثَمَرِهِ حَیثُ أُمِرَ بِهِ وَهُدِی لَهُ، وَأَلَّا یبِیعَ
مِنْ أَوْلَادِ نَخِیلَ هذِهِ الْقُرَی وَدِیةً حَتَّی تُشْکِلَ أَرْضُهَا
غِرَاساً. وَمَنْ کَانَ مِنْ إِمَائِی - اللَّاتِی أَطُوفُ عَلَیهِنَّ -
لَهَا وَلَدٌ، أَوْ هِی حَامِلٌ، فَتُمْسَکُ عَلَی وَلَدِهَا وَهِی مِنْ
حَظِّهِ، فَإِنْ مَاتَ وَلَدُهَا وَهِی حَیةٌ فَهِی عَتِیقَةٌ، قَدْ
أَفْرَجَ عَنْهَا الرِّقُّ، وَحَرَّرَهَا الْعِتْقُ. قوله (ع) فی هذه الوصیة: «وألا یبیع من نخلها وَدِیةً»، الوَدِیةُ: الفَسِیلَةُ، وجمعها وَدِی. و
قوله (ع): «حتی تشکل أرضها غراساً» هو من أفصح الکلام، والمراد به أن
الأرض یکثر فیها غراس النخل حتی یراها الناظر علی غیر تلک الصفة التی عرفها
بها فیشکل علیه أمرها ویحسبها غیرها. این دستوری است که بنده خدا علی
بن ابیطالب، امیرمؤمنان نسبت به اموال شخصی خود، برای خشنودی خدا، داده
است، تا خداوند با آن به بهشتش در آورد، و آسودهاش گرداند. (قسمتی از این نامه است) همانا
سرپرستی این اموال بر عهده فرزندم حسن بن علی است، آنگونه که رواست از آن
مصرف نماید، و از آن انفاق کند، اگر برای حسن حادثهای رخ داد و حسین زنده
بود، سرپرستی آن را پس از برادرش به عهده گیرد، و کار او را تداوم بخشد. پسران
فاطمه از این اموال به همان مقدار سهم دارند که دیگر پسران علی خواهند
داشت، من سرپرستی اموالم را به پسران فاطمه واگذاردم، تا خشنودی خدا، و
نزدیک شدن به رسول اللّه صلی الله علیه وآله و بزرگ داشت حرمت او، و احترام
پیوند خویشاوندی پیامبر صلی الله علیه وآله را فراهم آورم. و با کسی که
این اموال در دست اوست شرط میکنم که اصل مال را حفظ نموده تنها از میوه و
درآمدش بخورند و انفاق کنند، و هرگز نهالهای درخت خرما را نفروشند، تا
همه این سرزمین یک پارچه زیر درختان خرما بگونهای قرار گیرد که راه یافتن
در آن دشوار باشد. و زنان غیرعقدی من که با آنها بودم و صاحب فرزند یا
حامله میباشند، پس از تولّد فرزند، فرزند خود را گیرد که بهره او باشد، و
اگر فرزندش بمیرد، مادر آزاد است، کنیز بودن از او برداشته، و آزادی خویش
را باز یابد. [1] . («وَدّیة» بمعنی نهال خرما، و جمع آن «وَدِی» بر وزن
«علی» میباشد، و جمله امام نسبت به درختان «حتّی تشکل ارضها غراساً» از
فصیحترین سخن است یعنی زمین پر درخت شود که چیزی جز درختان به چشم
نیایند.)
پی نوشت ها: (1) نامه 24 نهجالبلاغه معجم المفهرس ، محمد دشتی.
نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 423