یکی از ابعاد وجودی ارزشمند امیرالمؤمنین علی علیه السلام، علم قضا و قضاوت‌های شگفتی آور آن بزرگ رهبر راستین امّت اسلامی است که رسول گرامی اسلامی صلی الله علیه وآله وسلم به والائی و برتری آن حضرت در قضاوت اشاراتی فرمودند که قابل دقّت و ارزیابی است، مانند:
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:
اَقْضاکُمْ عَلِی [1] .
(بهترین شما در قضاوت علی علیه السلام است)
و در حدیث دیگر فرمود:
«اَقْضاءُ اُمَّتی عَلِی بنِ ابیطالبٍ» [2] .
(بهترین امّت من در قضاوت علی بن ابیطالب است).
و فرمود:
«وَاَعْلَمُ اُمَّتی بِالسُّنَّةِ وَ الْقَضاءِ بَعْدی عَلِی بن ابیطالب» [3] .
(دانشمندترین امّت من نسبت به احکام الهی، و بهترین امّت من در قضاوت علی بن ابیطالب است).
در اینجا به اعترافات جمعی از اصحاب رسول خدا توجّه می‌کنیم؛
ابن عبّاس گوید:
روزی خلیفه دوم برای ما سخنرانی کرد و در ضمن خطابه گفت:
علی در امر قضاوت از همه ما داناتر است. [4] .
و در جای دیگر گفته است:
پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم علی علیه السلام را پُر و لبریز از علم و دانش ساخت. [5] .
به همین دلیل دستور داد تا حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در مسجد حاضر است، هیچ کس حقّ رأی دادن و فتوا دادن ندارد. [6] .