پس از جنگ جمل و فرار مردم بصره، حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام عفو عمومی اعلام کرد
در صورتی که در تمام جنگ‌ها، سرداران فاتح، جان و مال و ناموس شکست خوردگان را بر خود حلال می‌دانستند،
و هر چه می‌خواستند با مردم شکست خورده انجام می‌دادند،
امّا امام علی‌علیه السلام مردم بصره را عفو کرد، و زشتی‌ها و خشونت‌های آنان را نادیده انگاشت. البتّه در نامه ای هشدار دهنده انان را از هرگونه قانون شکنی دوباره پرهیز داد.
وَقَدْ کَانَ مِنِ انْتِشَارِ حَبْلِکُمْ وَشِقَاقِکُمْ مَا لَمْ تَغْبَوْا عَنْهُ، فَعَفَوْتُ عَنْ مُجْرِمِکُمْ، وَرَفَعْتُ السَّیفَ عَنْ مُدْبِرِکُمْ، وَقَبِلْتُ مِنْ مُقْبِلِکُمْ.
فَإِنْ خَطَتْ بِکُمُ الْأُمُورُ الْمُرْدِیةُ، وَسَفَهُ الْآرَاءِ الْجَائِرَةِ، إِلَی مُنَابَذَتِی وَخِلَافِی، فَها أَنَذَا قَدْ قَرَّبْتُ جِیادِی، وَرَحَلْتُ رِکَابِی،
وَلَئِنْ أَلْجَأْتُمُونِی إِلَی الْمَسِیرِ إِلَیکُمْ لَأُوقِعَنَّ بِکُمْ وَقْعَةً لَا یکُونُ یوْمُ الْجَمَلِ إِلَیهَا إِلَّا کَلَعْقَةِ لَاعِقٍ؛ مَعَ أَنِّی عَارِفٌ لِذِی الطَّاعَةِ مِنْکُمْ فَضْلَهُ، وَلِذِی النَّصِیحَةِ حَقَّهُ، غَیرُ مُتَجَاوِزٍ مُتَّهَماً إِلَی بَرِی، وَلَا نَاکِثاً إِلَی وَفِی.
(شما از پیمان شکستن، و دشمنی آشکارا با من آگاهید، با این همه جرم شما را عفو کردم، و شمشیر از فراریان برداشتم، و استقبال کنندگان را پذیرفتم، و از گناه شما چشم پوشیدم، اگر هم اکنون کارهای ناروا، و اندیشه‌های نابخردانه، شما را به مخالفت و دشمنی با من بکشاند، سپاه من آماده، و پا در رکابند
و اگر مرا به حرکت دوباره مجبور کنید، حمله‌ای بر شما روا دارم که جنگ جمل در برابر آن بسیار کوچک باشد، با اینکه به ارزشهای فرمانبردارانتان آگاهم، و حق نصیحت کنندگان شما را می‌شناسم، و هرگز برای شخص متّهمی، به انسان نیکوکاری تجاوز روا نمی‌دارم، و هرگز پیمان وفاداران را نخواهم شکست.) [1] .
پس از بازگشت آرامش به شهر بصره، حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام عبداللَّه بن عبّاس را فرماندار آن سامان قرار داد و خود به کوفه بازگشت.
امام علی‌علیه السلام به آن حضرت گزارش دادند که ابن عبّاس با مردم شکست خورده بصره به خوبی رفتار نمی‌کند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام فوراً نامه 18 نهج‌البلاغه را اینگونه به ابن عبّاس نوشت:
(إلی عبد اللَّه بن عباس وهو عامله علی البصرة)
الاخلاق الاجتماعیة
وَاعْلَمْ أَنَّ الْبَصْرَةَ مَهْبِطُ إِبْلِیسَ، وَمَغْرِسُ الْفِتَنِ، فَحَادِثْ أَهْلَهَا بِالْإِحْسَانِ إِلَیهِمْ، وَاحْلُلْ عُقْدَةَ الْخَوْفِ عَنْ قُلُوبِهِمْ.
وَقَدْ بَلَغَنِی تَنَمُّرُکَ لِبَنِی تَمِیمٍ، وَغِلْظَتُکَ عَلَیهِمْ، وَإِنَّ بَنِی تَمِیمٍ لَمْ یغِبْ لَهُمْ نَجْمٌ إِلَّا طَلَعَ لَهُمْ آخَرُ، وَإِنَّهُمْ لَمْ یسْبَقُوا بِوَغْمٍ فِی جَاهِلِیةٍ وَلَا إِسْلَامٍ، وَإِنَّ لَهُمْ بِنَا رَحِماً مَاسَّةً، وَقَرَابَةً خَاصَّةً، نَحْنُ مَأْجُورُونَ عَلَی صِلَتِهَا، وَمَأْزُورُونَ عَلَی قَطِیعَتِهَا.
فَارْبَعْ أَبَا الْعَبَّاسِ، رَحِمَکَ اللَّهُ، فِیما جَرَی عَلَی لِسَانِکَ وَیدِکَ مِنْ خَیرٍ وَشَرٍّ! فَإِنَّا شَرِیکَانِ فِی ذلِکَ،
وَکُنْ عِنْدَ صَالِحِ ظَنِّی بِکَ، وَلَا یفِیلَنَّ رَأَیی فِیکَ، وَالسَّلَامُ.
(نامه به فرماندار بصره عبداللّه بن عباس)
روش برخورد با مردم (اخلاق اجتماعی)
«بدان، که بصره امروز جایگاه شیطان، و کشتزار فتنه‌هاست، با مردم آن به نیکی رفتار کن، و گره وحشت را از دلهای آنان بگشای، بد رفتاری تو را با قبیله «بنی تمیم» و خشونت با آنها را به من گزارش دادند،
همانا «بنی تمیم» مردانی نیرومندند که هرگاه دلاوری از آنها غروب کرد، سلحشور دیگری جای آن درخشید، و در نبرد، در جاهلیت و اسلام، کسی از آنها پیشی نگرفت،
و همانا آنها با ما پیوند خویشاوندی، و قرابت و نزدیکی دارند، که صله رحم و پیوند با آنان پاداش، و گسستن پیوند با آنان کیفر الهی دارد، پس مدارا کن ای ابوالعباس! امید است آن چه از دست و زبان تو از خوب یا بد، جاری می‌شود، خدا تو را بیامرزد، چرا که من و تو در اینگونه از رفتارها شریکیم.
سعی کن تا خوش بینی من نسبت به شما استوار باشد، و نظرم دگرگون نشود، با درود.» [2] .