یکی دیگر از علوم اسلامی، علم نحو و ادبیّات عرب است،
همه می‌دانند که مبتکر این فنّ حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام است.
و در حقیقت آن حضرت بود که اصول و قواعد علم نحو را برای «ابوالاسود دوئلی» انشاء و املاء کرد و از جمله فرمود:
کلام بر سه قسم است؛ اسم و فعل و حرف.
و کلمه را به «معرفه» و «نکره» و انواع اعراب و حرکات را به ضمّ و نصب و جرّ و جزم تقسیم کرد.
و این کاری است شگفت آور، زیرا تقسیم بندی کلام و کلمه و حرکات به صورت یاد شده و منحصر دانستن آنها در این چند قسم، به طوری که تا کنون کسی نتواند بر آن بیافزاید یا از آن بکاهد، امری مهمّ و از شگفتی‌های علم امام است. [1] .
ابن خلّکان و دیگران می‌نویسند:
اوّل کسی که علم نحو را به ابوالاسود دوئلی القا کرد و فوائد آن را به او تعلیم داد، علی بن ابیطالب علیه السلام بود.
سپس ابوالاسود «نَحی نَحْوَهُ» روش خود را به همان برگردانید و براساس همان رهنمودها به تفریع فروعات آن پرداخت، بدین جهت این علم، علم نحو نامیده شد. [2] .