صلح با دشمن چه شرایطی دارد؟
در زمان صلح چه باید کرد؟
آیا باید به قرارداد صلح پای بند بود؟
امام علی (ع) در عهدنامه‌ی خود به مالک اشتر چنین می‌گوید:
و لا تدفعن صلحا دعاک الیه عدوک لله فی رضی، فان فی الصلح دعه لجنودک، و راحه من همومک، و امنا لبلادک، و لکن الحذر کل الحذر من عدوک بعد صلحه، فان العدو ربما قارب لیتغفل، فخذ بالحزم، و اتهم فی ذلک حسن الظن، و انعقدت بینک و بین عدو لک عقده او البسته منک ذمه فحط عهدک بالوفاء، و ارع ذمتک بالامانه، و اجعل نفسک جنه دون ما اعطیت،...
«... از آشتی با دشمن وقتی او ترا بدان می‌خواند و خشنودی خداوند در آن است، رو مگردان که آشتی مایه‌ی آسایش سپاهیان تو، و آرام‌بخش اندوه تو و موجب امنیت شهرهای توست.
اما بهوش باش و از دشمنی که با تو از در آشتی در آمده حذر کن، چه بسا که دشمن نزدیکی به تو را مایه‌ی فریب سازد و تو را غافلگیر کند. پس احتیاط و دوراندیشی را از دست مده، و به دشمن گمان نیکو مبر.
و اگر با دشمن پیمان بستی، و به پیمان او را از زنهار دادی به آن وفا کن. بر سر پیمان بمان و تا پای جان بر آن استوار باش. چه هیچ یک از فریضه‌های خداوند مانند وفای به عهد نیست که همه‌ی مردم با وجود اندیشه‌های گوناگون و اختلاف عقیده‌شان در احترام به آن یکدل باشند. همانا که مشرکان نیز در میان خود پیمان را گرامی دارند، چه، دریافته‌اند که پیمان شکنی جز تباهی حاصلی ندارد.
مبادا که در پیمان استوار نباشی و عهدشکنی. دشمن رابه آشتی خود مفریب که تنها تیره‌دلان با خداوند از در ستیز در می‌آیند. و خداوند عهد و پیمان را به رحمت خود وسیله‌ی امنیت بندگان خویش قرار داده تا در حریم آن بیاسایند و در پناه او بیارامند. پس نباید که در عهد و پیمان تباهی و خیانت و تزویر راه یابد. پیمانی مبند که با ابهام و ناروشنی همراه باشد. و چون پیمانی استوار داشتی، آن را به نفع خود توجیه و تفسیر مکن. اگر وفاداری به پیمان خداوند را در جائی دشوار یافتی، بر آن مشو که به ناحق آن را فسخ کنی، چرا که بردباری در برابر دشواریها و امیدواری به رفع آنها بهتر از خیانتی است که از پیامدهای آن بیمناک باشی. چه پروردگار وفای به عهد را واجب گردانیده و در صورت خیانت تو را بازخواست کند و دنیا و آخرتت تباه شود.» [1] .
بنابراین صلح از دیدگاه امام به معنی دست کشیدن از حقوق عادلانه نیست، بلکه دست کشیدن از جنگ یا آشتی کردن بر پایه‌ی عدل است.
از این رو امام (ع)، رعایت سه شرط را برای صلح ضروری می‌داند:
1- برقراری صلح نباید به اعتماد کردن به دشمن یا دادن امتیازات نامشروع به او منجر شود:
در زمان صلح و آشتی معمولا دشمن نیروی نظامی خود را تقویت می‌کند و می‌کوشد با استفاده از غفلت طرف مقابل، به داخل مواضع او نفود کند به خرابکاری بپردازد، یا به حمله‌ی ناگهانی دست بزند. بنابراین بیداری و هشیاری، ضرورت تام دارد.
2- شرایط و مقررات پیمان صلح باید روشن باشد و دستخوش تفسیر و تحریف نگردد.
3- تا زمانی که طرف دیگر به شرایط صلح وفادار است، باید به قرارداد صلح احترام گذاشت. شریعت اسلام حکم می‌کند که تا زمانی که دشمن موافقتنامه صلح را زیر پا ننهاده، آن را محترم شماریم.