للمركّب منها و من المادّه علّة صوريّة للمركّب و باعتبار انّها تقوّم المحلّ‌

اعنى المادّة علّة فاعليّة و صورة للمحلّ و هكذا فى المادّة و يعلم من‌

هنا حالها.

تقال، اى الصّورة لمعانى ذكرنا خمسة منها:

للجسميّة، اى الصّورة الجسميّة، و، الصّورة، النّوعيّة و الشّكل و

الهيئة، مطلقا، و، الصّورة، العلميّة.

ترجمه:

فصل در بيان علّت صورى‌

چ يزى كه بواسطه‌اش فعليّت شيئ حاصل مى‌شود صورت آن شيئ نام‌

دارد.

سپس مرحوم مصنّف در ذيل اين عبارت مى‌فرمايد:

چ ون صورت و مادّه در اوّل فريده تعرف نشدند لا جرم در اينجا مورد

تعريف قرار گ رفتند.

پ س آنچه شيئيّت شيئ بآن مى‌باشد علّت صورى براى كلّ و مركّب بوده و

بآن صورت محلّ و فاعل نيز گ ويند يعنى براى صورت دو لحاظ است:

پ س باعتبار اينكه جزء مركّب است و مركّب از آن و مادّه تشكيل يافته علّت‌

صوريّه براى مركّب مى‌باشد و بملاحظه آنكه مقوّم محلّ يعنى مادّه مى‌باشد علّت‌

فاعلى و صورت براى محلّ نام دارد.

و همچنين است كلام در مادّه كه از تقرير سخن در صورت حال آن نيز

معلوم و مشخّص مى‌گردد يعنى براى مادّه نيز دو اعتبار است:

باعتبار اينكه جزء مركّب بوده و مركّب از آن و صورت تشكيل يافته علّت‌

مادّى مركّب خوانده شده و بلحاظ آنكه قوامش بواسطه صورت است مادّه و فاعل‌

مادّى نام دارد.

سپس مى‌فرمايد:

صورت بر معانى اطلاق مى‌شود كه پ نج تا از آنها را در اينجا ذكر نموده‌ايم.