باشند، سپس كلام را باينعلم يعنى علم قوى به صور نقل داده و مى‌گوئيم:

قوى در علم داشتنشان باين صور از دو حال خارج نيستند:

يا صور مزبور معلوم حضورى قوى بوده و علم قوى بآنها حضورى محسوب‌

مى‌شود يا حصولى و صورى بايد باشد:

اگر حضورى باشد مطلوب حاصل است ولى اگر غير از آن فرض كنيم‌

يعنى علم قوى به صور را صورى يعنى محتاج به صورت ديگر بدانيم باز تقرير گ ذشته‌

عينا در آن جارى شده و اين سلسله بانتها نرسيده و بدين ترتيب مستلزم تسلسل است‌

و اين تسلسل از اينجا پ يش آمد كه علم نفس به قوى را حضورى ندانستيم از اين‌

گ ذشته چگ ونه مى‌توان گ فت كه قوى به ذوات خود عالمند در حاليكه قواى مزبور

جسمانى بوده و وجودشان براى ماده و بدن مى‌باشد و پ ر واضح است كه جسمانى‌

بودن آنها مانع از ادراك نفسشان مى‌باشد.

پ س نمى‌توان آنها را مدرك نفس و عالم به ذات خود دانست.

و يا بايد بگوئيم:

صور قوى در آلات و امور ديگر بايد باشد و حال آنكه آلات ديگرى در بين‌

نيست، مضافا باينكه اگر آلات ديگر هم باشند كلام را بآن آلات نقل نموده و همين‌

تقرير را مى‌نمائيم و همچون قبل تسلسل پ يش مى‌آيد و امّا فاعل بالتّجلّى بودن نفس‌

نسبت به قوى و صور بخاطر اينستكه:

نفس چ ون بسيط و جامع جميع شئون و قواى نفسى است لا جرم از ناحيه‌

ذاتش كه وجود واحد و بسيطى دارد بجميع آنها علم دارد و اين علم يعنى علم نفس‌

به ذاتش بر وجودات متكثّره معلومات و بر علم نفس بآنها كه عين همان وجودات‌

فعليّه آنها است مقدّم مى‌باشد اگرچه نفس باين علم يعنى علم به ذات ديگر علم‌

ندارد.

شرح فارسى:

توضيح‌

نحوه فاعليّت نفس انسانى‌

تمام اقسامى كه قبلا براى فاعل ذكر شد در نفس انسانى محقّق است و