بالمعروضيّة بحيث يكون من اوّل الماهيّة الى آخر المعروضيّة تحت لحاظ واحد

فتكون الماهيّة جزء من الملحوظ و معروضيّتها جزء آخر منه و بعبارة اوضح الماهيّة

من حيث هى متعلّقة للّحاظ مستقلّ متعلّق بها لا تكون المقسم بل المقسم هى‌

الماهيّة الّتى تعلّق بها لحاظ ضمنى اى فى ضمن لحاظ المتعلّق بها و بمعروضيّتها

فصول الحكمة، شرح فارسى بر منظومه (مبحث الهيات) ؛ ج‌2 ؛ ص744

ى ان قال:

فالمتحصّل ان المقسم هو الماهيّة فى مرتبة معروضيّتها لما يعتورها

من الاعتبارات الثّلاثة الّتى من ضمّ كلّ واحد منها اليها تصير قسما من تلك‌

الاقسام انتهى.

مؤلّف گ ويد:

اوّلا: كلمه من حيث هى هى در جمله (الماهيّة من حيث هى هى ليست‌

الّا هى لا موجودة و لا معدومة) بطور عنوان ملاحظه شده نه بصورت قيد و بديهى‌

است كه سلب وجود و عدم نسبت به مرتبه ذات صحيح است به اين معنا كه ذات‌

ماهيّت نه عين وجود است و نه عين عدم حتّى بعد از وجود يا بعد از عدم بلكه اين‌

دو از لوازم و عوارض آن مى‌باشند ولى نسبت بمقسم يا قسم بودن اين بيان را

نمى‌توانيم بگوئيم زيرا فرق است بين عنوان مقسم با عنوان وجود زيرا اوّلى متّحد

با معنون (ماهيّت) بوده و جزء عوارض آن محسوب نمى‌شود بلكه بمنزله عنوان مشير

است همانطورى كه عنوان (كلمه) اشاره است به مفهوم (مادلّ على المعنى) و

نمى‌توان آنرا از عوارض قرار داد يا مانند عنوان (انسان) كه اشاره است بماهيّتى‌

كه مركّب از حيوان و ناطق است نه عارض بر آن بلكه عين همان است ولى وجود

يا عدم، كثرت و وحدت اينطور نيستند و مسلّما جزء عوارض ماهيّت محسوب‌

مى‌شوند پ س اگر گ فتيم ماهيّت در مرتبه ذات نه واحد است و نه كثير نه موجود

است و نه معدوم لازمه‌اش اين نيست كه بتوانيم بگوئيم نه قسم است و نه مقسم‌

بلكه تفوّه به اين گ فتار اشبه است باينكه بگوئيم حيوان ناطق در مرتبه ذات و

ماهيّت نه موجود است و نه معدوم نه واحد است و نه كثير نه انسان است و نه غير

انسان يا مثلا بگوئيم لفظ مستعمل (مادلّ على المعنى) حقيقتش نه خصوص اسم‌