و چ ون هر كدام از اين سه مفهوم مستغنى از تعريف هستند مرحوم مصنّف‌

متعرّض تعريف هيچكدام نشده و فقط اقسام آنها را تشريح فرموده است:

البتّه آنچه را كه مرحوم مصنّف در اينجا آورده فقط اقسام سبق است ولى‌

بقرينه مقابله اين اقسام در دو مفهوم ديگر نيز جارى است.

سبق داراى هشت قسم است:

1- سبق زمانى: و آن عبارتست از اين كه سابق بالاحق در وجود جمع‌

نشود و اين قسم از سبق هم در نفس زمان است مانند تقدّم آن اوّل بر آن دوّم و هم‌

در زمانيّات (موجودات واقعه در زمان) هم چ ون تقدّم نوح بر موسى عليهما السّلام.

2- سبق بالرّتبه: آنست كه سابق از نظر ترتيب و وضع بر متأخّر تقدّم داشته‌

باشد و از اين قسم به تقدّم مكانى نيز تعبير ميكنند.

و مرتبه نيز يا حسّى است يا عقلى مرتبه حسّى مانند اين كه صف اوّل‌

جماعت را اوّل و صفوف بعدى را مؤخّر قرار مى‌دهند.

و امّا مرتبه عقلى همچون تقدّم جنس عالى بر جنس متوسّط و سافل.

3- سبق بالشّرف: آنست كه ملاك تقدّم سابق بر لا حق شرافت احدهما

بر ديگر باشد نظير تقدّم شخص دانشمند بر شخص جاهل يا سبق رئيس بر مرئوس.

متن: « 146 »

تجزيه و تركيب‌

واو: عاطفه.

السّبق: معطوف به « ماء » موصوله.

بالطّبع: جارّ و مجرور، متعلّق به « السّبق » .

و بالعلّيّة: جارّ و مجرور، متعلّق به « السّبق » ، معطوف به « الطّبع » .

ثمّ: حرف عاطف.