ماهيّت است چ نان چ ه حاجت نيز لازمه آن مى‌باشد، بلكه بايد گ فت:

وجود امكانى در هر ظرفى از ظروف واقع كه حاصل شود چ ه در دهر و چ ه‌

در زمان يا طرف آن، حادث بوده يا باقى باشد عين فقر و نياز بعلّت بوده نه آنكه‌

ذاتى باشد كه برايش فقر ثابت بوده و آن فقر متقوّم بعلّت و متذوّت بآن مى‌باشد

بلكه همانطوريكه گ فتيم ماهيّت عين فقر بعلّت بوده بطورى كه اگر از وجود علّت‌

قطع نظر كنيم وجود ماهيّت مبدّل به نيستى مى‌باشد و بوجه بعيد قطع نظر از وجود علّت‌

همچون قطع نظر از ذاتيّات شيئيّت ماهيّت است پ س همانطوريكه ماهيّت بدون‌

ذاتيّاتش بقائى ندارد عينا بدون علّت نيز بقائش مختل مى‌باشد، پ س در نتيجه بايد

بگوئيم:

چ قدر سخيف و ضعيف است قول كسانى كه معلول را تنها در حدوث به‌

علّت محتاج دانسته نه در بقاء و در همين رابطه چ نين تفوّه نموده‌اند:

اگر بر صانع متعال عدم جايز و ممكن باشد ابدا عدمش در وجود و بقاء

عالم ضررى وارد نمى‌كند.

تعالى اللّه عمّا يقول الظّالمون.

شرح فارسى:

توضيح‌

بحث ششم: احتياج ممكن به علّت در بقاء

يكى ديگر از مباحث مربوطه بامكان اينست كه ممكن همانطورى كه در

حدوث و ابتداء وجود نياز بعلّت مؤثّر دارد در بقاء نيز به آن نيازمند است زيرا مناط

در هر دو امكان است و بمقتضاى اينكه العلّة يعمّم كما يخصّص وقتى علّت‌

احتياج در هر دو واحد بود پ س با هم از اين نظر فرقى ندارند.

بلكه بايد گ فت وجود امكانى در هر زمانى فرض شود چ ه در ابتداء وجود و

چ ه در ازمنه بعد از حدوث اساسا و بتاتا عين فقر و نياز بعلّت است نه اينكه فقر از

عوارض و طوارى آن باشد تا در نتيجه بگوئيم: