اين لزوم كافى بوده و محتاج به امر ديگرى نيست.

وهم و دفع آن‌

ممكن است بعد از تقرير مطلب فوق توهّم شود كه اين بيان صحيح نيست‌

زيرا در محلّ خود ثابت شده كه ماهيّت باعتبار نفسش چ يزى غير از خودش نيست‌

« الماهيّة من حيث هى ليست الّا هى» و معناى اين عبارت اينست كه اقتضاى‌

هيچ چ يز در ماهيّت نيست پ س چ طور گ فته شد نفس شيئيّت آن مقتضى امكان‌

است.

براى دفع اين توهّم مصنّف ميفرمايد:

لانّه ليس الّا عدم الاقتضاء الخ: يعنى صحيح است كه ماهيّت بما هى‌

ماهيّت و باعتبار نفسش مقتضى شيئ نيست ولى امكان شيى‌ء و امر وجودى نيست زيرا

معناى آن عدم اقتضاء وجود و عدم است و اين خود امر سلبى و عدمى است و از لزوم‌

آن براى ماهيّت بما هى هيچ محذورى پ يش نميآيد.

فلذا اگر ماهيّت را تصوّر كنيد و وجود و عدم را به آن نسبت دهيد مى‌يابيد

كه نفس ماهيّت كافيست در اينكه از آن انتزاع عدم اقتضاء اين دو بشود.

شبهه و دفع آن‌

در اينجا شبهه‌اى هست كه مرحوم مصنّف آنرا متعرّض و جواب آنرا باشاره‌

بيان ميفرمايد.

و امّا تقرير شبهه:

وجود ممكن در خارج اساسا امر موهوم و خيالى است زيرا ممكن از دو

حال خارج نيست:

يا در خارج موجود است يا معدوم.

اگر موجود باشد در اينصورت بين دو وجوب واقع است وجوب سابق و

وجوب لا حق امّا وجوب سابق عبارتست از وجوبيكه قبل از وجودش محقّق است و