5- شرط كلمه‌اى كه با « كل » و « اجمع » تأكيد مى‌شود آن است كه:

1- داراى اجزاء بوده و افتراق آنها يا حسّا ممكن بوده مانند: قوم و يا حكما امكان‌پذير باشد همچون عبد چنانچه مى‌گوئيم: اشتريت العبد كلّه.

امّا افتراق اجزاء قوم حسّا بسى واضح است زيرا اجزاء آن افرادش بوده كه مى‌توان آنها را از يكديگر جدا نمود و امّا افتراق اجزاء عبد حكما بخاطر آن است كه مى‌توان عبد را مشتركا خريد كه نيمى از روز را براى يكى و نيم ديگرش را براى ديگرى خدمت كند پس نفس عبد حقيقتا قابل تجزيه و تقسيم نيست ولى خدمتش را مى‌توان تقسيم و توزيع كرد و مقصود از افتراق حكمى همين معنا است.

6- و امّا استخراج تأكيد معنوى از عبارت مذكور:

الف: كلمه « كلّها » تأكيد معنوى است براى « الاسماء » .

ب: كلمه « اجمعين » تأكيد معنوى است براى ضمير جمع در « ميقاتهم » .

ج: كلمه « اجمعين » تأكيد معنوى است براى ضمير جمع در « لنسئلنهم »

د: كلمه « كلّهم » و « جميعا » تأكيد معنوى هستند برا « من فى الارض».

7- و امّا اصلاح خطاءها و اغلاط در مثالهاى مذكور:

1- كان الرّوميّون كلّهم اجمعون مولعين بالحروب و الفتوحات‌

2- سافرت الى مكّة و المدينة كلتيهما

3- قدم القوم كلّهم اجمعون‌

4- جاء الجيش كلّهم اجمعون و مى‌توان گفت: جاء الجيش كلّه اجمع زيرا « جيش » اسم جمع بوده يعنى لفظش مفرد است و معنايش جمع مى‌باشد پس به اعتبار لفظش مى‌توان با آن معامله مفرد نمود.

5- مررت بالقبائل كلّها

6- قدمت القبيلة كلّها جمعاء

سؤالات و تمرينات ص (94- 93)

1- بدل را تعريف كرده و براى آن مثالى بزنيد.