كريما» ( ألنسآء: 4- 31)

ب: «لوأنزلنا هذا القرآن على جبل لرأيته خاشعا متصدّعا من خشية اللّه و تلك الأمثال نضربها للنّاس لعلّهم يتفكّرون» ( ألحشر: 59- 21)

جواب‌

1- حروف شرط سه‌تا هستند باين شرح: ان، لو، امّا.

اين حروف بر سر دو جمله داخل مى‌شوند اوّلى شرط و دوّمى جواب مى‌باشد اعم از آنكه هردو اسميّه بوده يا هردو فعليّه باشند يا يكى فعليه و ديگرى اسميّه آورده شده باشد.

2- فرق بين « ان » و « لو » اين است كه « ان » براى استقبال بوده اگرچه بر سر ماضى داخل شود بخلاف « لو » كه براى ماضى است اگرچه بر سر مضارع دربيايد

3- « ان » در امورى كه وقوع و عدم وقوعشان مشكوك است استعمال مى‌شود مانند: ان قمت قمت (اگر بايستى مى‌ايستم) در اين مثال قيام و عدم قيام مخاطب محتمل و مشكوك است و هيچ يك بر ديگرى ترجيح ندارد لذا در مورد مزبور « ان » بكار رفته است.

4- « لو » دلالت دارد بر نفى جمله دوّم (جواب) به سبب نفى جمله اوّل (شرط) مانند: لو كان فيهما آلهة الّا اللّه لفسدتا (اگر در آسمان و زمين خدايانى غير از حق‌تعالى مى‌بودند محقّقا آسمان و زمين فاسد مى‌گشتند).

5- اگر در موردى قسم بر شرط مقدم گردد:

اولا: واجب است فعلى كه حرف شرط بر آن داخل شده يا لفظا ماضى باشد مانند: و اللّه ان اتينى لاكرمتك چنانچه ملاحظه مى‌شود « اتيتنى » لفظا به صيغه ماضى است.

يا بايد معنا ماضى باشد مانند: و اللّه ان لم تأتنى لا هجرتّك (بخدا قسم اگر نزد من نيائى از تو دورى مى‌كنم).

و همانطورى كه مشاهده مى‌شود « لم تأتنى» اگرچه لفظا به صيغه مضارع است‌