متعدّى باشد همچون خلق نمودن و روزى دادن و هدايت كردن و از آن در اصطلاح به فواضل تعبير مى‌شود.

غير نعمت: منظور امورى است كه بغير تعدّى نداشته و تنها براى دارنده كمال محسوب مى‌شود همچون علم، قدرت و حيات و نظائر اينها و از آن در اصطلاح به فضائل نام مى‌برند.

شكر: عبارتست از عملى كه حاكى از بزرگداشت منعم (بكسر عين) باشد و علّت غائى اينعمل آنست كه مشكور له منعم مى‌باشد اعم از آنكه عمل و فعل با زبان صورت گرفته و يا با اعضاء و جوارح تحقق يابد.

مؤلف گويد:

از قياس ايندو تعريف با هم چنين استفاده ميشود كه مورد حمد تنها لسان است ولى مورد شكر هم لسان بوده و هم غير آن و نيز متعلّق حمد هم نعمت است و هم غير آن ولى متعلّق شكر تنها نعمت است.

در نتيجه بايد گفت:

حمد از نظر متعلّق اعم از شكر بوده ولى باعتبار موردش اخصّ از آن است.

و مقصود از عموم و خصوص، عموم و خصوص مطلق است نه [من وجه‌] چنانچه وقتى ايندو كلمه را بدون قيد ذكر مى‌كنند همان قسم اوّل مراد است.

تبصره‌

در اين تبصره تذكّر چند امر لازم است: