آنست كه قول ما كه مى‌گوئيم: انسان لم يقم، موجبه مهمله است.

اما موجبه است، بخاطر آنكه در آن حكم شده است به ثبوت عدم قيام براى انسان نه بنفى قيام از او چه آنكه حرف سلب جزء از محمول است.

و اما مهمله مى‌باشد، بجهت آنكه در آن لفظى كه دلالت بر كميّت افراد نمايد ذكر نشده است با اينكه حكم در آن بر موضوعى حمل شده كه انسان بر آن صادق است و وقتى [انسان لم يقم‌] موجبه مهمله بود واجبست معنايش نفى قيام از جمله افراد بوده نه از يك‌يك افراد.

شرح فارسى:

توضيح‌

مقاله ابن مالك و جماعت ديگر

ابن مالك و جماعتى ديگر گفته‌اند:

مسنداليهى كه مسوّر بلفظ [كلّ‌] باشد يعنى بعد از اين كلمه قرار گيرد و معذلك با حرف نفى مقرون باشد در صورت تقديم بر مسند منفى مفيد عموم بوده و بفرض تأخير از آن عموم منتفى است و مراد از عموم آنست كه نفى شامل تمام افراد بطور استغراق ميگردد و از آن به عموم السّلب و شمول النّفى تعبير مى‌كنند مانند مثال: كلّ انسان لم يقم (يعنى هيچيك از افراد انسان نايستاده‌اند).

ولى در صورتيكه [كلّ انسان‌] بعد از [لم يقم‌] قرار گيرد مفاد آن نفى قيام از بعض افراد مى‌شود كه در اصطلاح از آن به سلب العموم و نفى الشّمول نام مى‌برند بنابراين معناى [لم يقل كل انسان‌] عبارتست از [نايستاده‌اند همه افراد انسان‌] مفهومش اينستكه بعضى ايستاده‌اند