و اما علماء بلاغت اقسام الف و لام را طبق تقرير كتاب چنين گفته‌اند:

1- الف و لام عهد: آنست كه بواسطه آن بحصّه‌اى از حقيقت معهوده بين متكلّم و مخاطب اشاره داشته باشد اعم از اينكه حصّه معهوده مفرد بوده مثل اينكه شخصى در مقام اخبار بگويد: جائنى رجل، سپس بگويد: اكرم الرّجل، كه الف و لام اشاره است به همان رجل معهود سابق الذّكر يا تثنيه و يا جمع باشد چنانچه بجاى رجل رجلان يا رجال ذكر شود.

و اما مثالى را كه مصنّف براى الف و لام عهد ذكر مى‌كند آيه (36) از سوره (آل عمران) است كه مى‌فرمايد: [ و ليس الذّكر كالانثى‌ ] شاهد در الف و لام (الانثى) است كه اشاره است به (انثى) در آيه قبلى يعنى كلام متعلّقه عمران كه در مقام تحسّر بدرگاه احديّت عرض نمود: [ ربّ انّى وضعتها انثى‌ ].

البته همانطوريكه شارح تذكّر داده الف و لام انثى اگرچه به معناى عهد است ولى بر سر مسنداليه داخل نشده و از اين نظر از شاهد مثال خارج است.

و مى‌توان الف و لام (الذكر) را نيز از همين قسم قرار داد و آن را اشاره بمعهودى دانست كه بطور كنايه در آيه: [ ربّ انّى نذرت لك ما فى بطنى محرّرا ] ذكر شده و آن (ماء) موصول است كه بقرينه (محرّرا) كنايه از (ذكر) است زيرا مرسوم اين بود كه اولاد ذكور را براى خدمت بيت المقدّس آزاد و حرّ قرار مى‌دادند.

بنابراين الف و لام (الذكر) براى عهد و بر سر مسنداليه داخل‌