مراد باحياء زمين آنستكه قواى ناميه در آن به هيجان آمده و در آن بواسطه انواع گياهان شادابى احداث گشته است.

و احياء در واقع عبارتست از ارزانى داشتن نعمت حيات و آن صفتى است كه اقتضاى حسّ و حركت اراديّه دارد.

و همچنين مقصود از [شباب زمان‌] زمانى است كه قواى ناميه آن زياد شده باشد و در حقيقت زمان جوانى آن هنگام از زمان را گويند كه حيوان در آن وقت حرارت غريزى و شهوانيش قوى و مشتعل باشد.

و بعد در دنبال [او مختلفان‌] مى‌گويد:

يعنى يكى از دو طرف حقيقت و طرف ديگرى مجاز باشد مانند مثال متن كه مسند حقيقت و مسنداليه مجاز است يا مانند مثال ديگرى كه مصنّف آورده كه عكس مثال قبلى است.

و اما وجه انحصار مجاز عقلى در چهار قسم بنابر مذهب و عقيده مصنّف ظاهر و روشن است زيرا وى در مسند شرط كرده كه يا فعل بوده يا معناى آنرا داشته باشد، بنابراين بايد مفرد باشد و هرمفرد مستعملى نيز يا حقيقت است و يا مجاز مى‌باشد.

شرح فارسى:

توضيح‌

اقسام مجاز

مجاز باعتبار حقيقت يا مجاز بودن مسند و مسنداليه بر چهار قسم است:

1- آنكه مسند و مسنداليه هردو حقيقت لغويّه باشند مانند:

انبت الرّبيع البقل، كه در اينمثال انبت (مسند) و الرّبيع (مسند