احوالات الفاظى صحبت مى‌كند كه با مقتضى حال موافق هستند لهذا مناسب بود كه از ايندو در اين علم صحبت شود نه در علم بيان.

متن: و منه مجاز عقلى و هو اسناده الى ملابس له غير ما هو له بتأوّل.

شرح عربى‌ و منه اى و من الاسناد مجاز عقلى و يسمّى مجازا حكميّا و مجازا فى الاثبات و اسنادا مجازيا و هو اسناده اى اسناد الفعل او معناه الى ملابس له اى للفعل او معناه غير ما هو له اى غير الملابس الّذى ذلك الفعل او معناه مبنى له يعنى غير الفاعل فى المبنى للفاعل و غير المفعول به فى المبنى للمفعول به سواء كان ذلك الغير غيرا فى الواقع او عند المتكلّم فى الظّاهر و بهذا سقط ما قيل انّه اراد غير ما هو له عند المتكلّم فى الظّاهر فلا حاجة الى قوله بتأوّل و هو ظاهر و ان اراد به غير ما هو له فى الظاهر خرج عنه مثل قول الجاهل انبت اللّه البقل مجازا باعتبار الاسناد الى السّبب، بتأوّل، متعلّق باسناده و معنى التّأوّل تطلب ما يؤول اليه من الحقيقة او الموضع الّذى يؤول اليه من العقل و حاصله ان ينصب قرينة صارفة عن ان يكون الاسناد الى ما هو له.

ترجمه‌

مصنّف گويد:

و قسمى از اسناد مجاز عقلى است و آن عبارتست از اسناد فعل يا معناى آن به غير [ما هو له‌] بواسطه قرينه.

شارح گويد:

ضمير در [منه‌] به اسناد راجع بوده و به مجاز عقلى مجاز حكمى و مجاز در اثبات و اسناد مجازى نيز مى‌گويند.