مولودش مذكّر باشد و وقتى امر برخلاف مرادش شد اينجمله را بعنوان تحسّر و تحزّن اداء كرد و امثال اين آيه در اشعار و كلمات بسيار است همچون بيت عليّه الحارثى كه در وقت ارتحال معشوقه‌اش به يمن چنين گفت:

يعنى: معشوقه من با شترسواران يمنى از من دور شد و به متابعت سواران رفت در حاليكه بدن من در مكّه به بند و زنجير در زندان گرفتار ماند.

ولى اگر در مقام اخبار و اعلام برآمد غرضش يكى از دو امر ذيل است:

1- تعليم حكم.

2- تعليم اينكه او نيز بحكم عالم است.

مقصود از حكم وقوع يا لا وقوع نسبت است باين معنا كه متكلّم قصدش از اخبار اينستكه بمخاطب بفهماند محمول از نظر من براى موضوع ثابت است اعم از اينكه در واقع هم چنين باشد يا نباشد چه آنكه متكلّم وقتى گفت زيد قائم است مفهومش آنست كه متكلّم قصدش اثبات قيام براى زيد بوده اگرچه احتمال دارد در واقع چنين نباشد پس ثبوت قيام براى زيد را حكم گويند.

و مراد از امر دوّم اينست كه وقتى حكمى را براى مخاطب عالم بآن القاء كرد قصدش افاده اينمعنا است كه غير از شما كه مخاطب هستيد من نيز بآن علم دارم چنانچه وقتى بشخصى كه حافظ قرآن است اگر گفتيم: شما قرآن را حافظ هستيد قطعا مقصود از القاء اين‌