باشد يعنى در خارج داراى نسبت ثبوتى يا سلبى بوده كه با خارج مطابق باشد باينكه نسبت كلامى و خارجى يا هردو ثبوتى بوده و يا سلبى باشند.

و يا غير مطابق باين معنا كه نسبت مفهوم از كلام ثبوتى بوده و نسبت خارجى سلبى يا بعكس باشد بهرتقدير كلام را در اينصورت خبر گويند و اگر براى نسبتش خارجى چنين نباشد بكلام مزبور انشاء گويند.

تحقيق شارح‌

سپس در مقام تحقيق برآمده و مى‌گويد:

و تحقيق اين مطلب آنست كه كلام يا داراى نسبتى است كه از لفظ حاصل شده و ايجادكننده آن صرفا لفظ مى‌باشد بدون اين كه مقصود دلالتش بر نسبت حاصل در واقع باشد كه در اينصورت به كلام انشاء گويند.

يا براى آن نسبتى است بطوريكه قصد متكلّم از القاء آن كلام اينست كه براى نسبت در كلام در خارج نسبتى استكه نسبت كلامى با آن مطابق يا غير مطابق است در اينصورت بكلام خبر گويند، زيرا نسبت مفهوم از كلام كه در ذهن حاصل است بناچار مى‌بايد بين دو شئ تحقق يابد و با قطع نظر از ذهن حتما بايد بين دو شئ در واقع بنحو ثبوت وجود داشته باينكه بگويند اين آنست يا بطور سلب متحقّق باشد باينكه بگويند اين آن نيست.

آيا نمى‌بينى وقتى بگوئى: زيد قائم است، قيام قطعا براى زيد حاصل مى‌باشد اعم از آنكه بگوئيم نسبت از امور خارجيه است يا