است متكلّم كلامش را تأكيد نمايد و تأكيد را مقتضاى حال گويند و لذا كلام مؤكد را كلام مطابق با مقتضاى حال گويند چنانچه اگر مخاطب وجود زيد در دار را منكر باشد و بر متكلّم است كه براى رفع انكار او كلام را تأكيد نموده و بگويد [انّ زيدا فى الدّار] و اين كلام مصداقى است از حكم كلّى كه بعنوان قاعده در اين علم مطرح شده يعنى [هر حكم مورد انكارى تأكيدش واجب است‌].

قوله: على عكس ما يقال: يعنى عبارت [هذا مطابق له بمعنى انّه صادق عليه‌] عكس عبارتى است كه ارباب معقول در باب انطباق قواعد بر جزئيّات مى‌گويند چه آنكه عبارت ايشان چنين است الكلّى مطابق للجزئيّات.

قوله: يؤدّى به اصل المراد: ضمير در [به‌] به كلام راجع است.

قوله: و هو مقتضى الحال: ضمير [هو] به خصوصيّة ما راجع است.

قوله: و قولك له: ضمير در [له‌] به مخاطب عود ميكند.

قوله: و تحقيق ذلك: مشاراليه [ذلك‌] مطابقت با مقتضاى حال مى‌باشد.

قوله: انّه جزئى من جزئيّات الخ: ضمير در [انّه‌] به مثال مذكور يعنى [انّ زيدا فى الدّار] راجعست و كلمه [جزئى‌] به معناى فرد و مصداق مى‌باشد.

قوله: و هذا مطابق له: مشاراليه [هذا] مثال مذكور بوده و ضمير در [له‌] به كلام عود مى‌كند.