مقصود از « عبّاسى » عبد اللّه بن هرون الرّشيد يعنى مأمون مى‌باشد ولى بنظر صواب همان اوّلى است.

قوله: و كان مستهترا بالسّماع: كلمه « مستهترا » يعنى حريصا و مولعا.

قوله: و هو فى حيّز الباطل و الّلهو: يعنى و هو فى ناحية الباطل و الّلهو و خلاصه يعنى در عداد و زمره باطل و لهو مى‌باشد.

قوله: لاهل الحجاز فيه رأى: مقصود از « رأى » يعنى رغبت و ميل.

قوله: و اذا مرّوا بالّلغو مرّوا كراما: آيه (72) از سوره فرقان.

قوله: ضرب الاوتار: كلمه « اوتار » جمع وتر (بفتح واو و تاء) بوده بمعناى كمان و تاركه سازى است مشهور مى‌باشد و انسب با اينجا معناى دوّمى است.

قوله: بأسرها: يعنى بتمامها.

قوله: فهو: يعنى فهو المطلوب.

قوله: و ان كان اعمّ: يعنى و اگر از صوت لهوى و باطل اعمّ باشد.

قوله: وجب تقييده بما كان من هذا العنوان: مقصود از « هذا العنوان» عنوان لهو و باطل مى‌باشد.

قوله: كما انّه لو كان اخصّ: ضمير در « انّه » به غناء راجع است.

مؤلّف گويد:

اخصّ بودن غناء از لهو و باطل زمانى است كه در تفسير غناء بگوئيم:

غناء عبارتست از خصوص صوت مشتمل بر ترجيح مطرب.

قوله: وجب التّعدّى منه: ضمير در « منه » به غناء راجع است.

قوله: الى مطلق الصّوت: يعنى هرصوتى ولو مشتمل بر ترجيح و اطراب نباشد بلكه همين قدر كه باطل و لهو بود حرام و نامشروع است.

متن:

و بالجملة فالمحرّم هو ما كان من لحون أهل الفسوق و المعاصى الّتي ورد النّهي عن قراءة القرآن بها سواء أ كان مساويا للغناء أم اعمّ، أو أخصّ، مع انّ الظّاهر انّه ليس الغناء إلّا هو و ان اختلفت فيه عبارات الفقهاء و الّلغويّين.

فعن المصباح انّ الغناء الصّوت.