تأديب جايز است قهرا بطريق اولى سبّ او بمنظور ادب كردن بايد جايز باشد.

امّا پدر: مى‌توان جواز سبّ او نسبت بفرزند را از مثل فرموده ائمّه عليهم السّلام:

انت و مالك لابيك استفاده كرد.

مضافا باينكه سيره اهل شرع از قديم الايام چنين بوده كه پدران نسبت بفرزندان خود را از مبادرت به سبّ و دشنام ممنوع نمى‌ديده و بسيار از ايشان ديده مى‌شد و مى‌شود كه به آن اقدام مى‌كنند.

سپس مرحوم مصنّف مى‌فرمايند:

مگر آنكه كسى بگويد:

اين سيره دليل بر جواز نيست زيرا ممكنست سيره مزبور در موارد و جاهائى مستمرّ باشد كه از سبّ پدر فرزند متأثّر نگردد امّا در غير اينموارد معلوم نيست چنين سيره‌اى جارى باشد.

و از اين بيان روشن و معلوم مى‌شود تمسّك بسيره بمنظور اثبات جواز سبّ معلّم نسبت به شاگرد ضعيف است زيرا سيره مزبور در ازمنه سابق ناشى از اين بوده كه متعلّم و شاگرد از سبّ معلّم متأثّر و متألّم نميشد زيرا نفس خود را براى آن آماده و مهيّا كرده بود بيش از آنمقدارى كه عبد آمادگى براى آن نشان مى‌داد بلكه بسا شاگردى اگر مورد سبّ معلّم قرار مى‌گرفت افتخار مى‌كرد و دليلش بر اين افتخار آن بود كه سبّ معلّم دلالت دارد بر كمال التفات و نهايت لطف او نسبت بوى.

امّا در زمان ما سيره چنين نبوده بلكه متعلّمين از سبّ معلّم بمقدارى متأثّر و ناراحت مى‌شوند كه از دشنام شركاء در بحث خود باين اندازه متألّم نمى‌گردند اعمّ از اينكه سبّ معلّم قولى بوده يا فعلى باشد لذا حلّيت ايذاء و جواز سبّ معلّم را نمى‌توان با سيره اثبات كرد بلكه نيازمند به دليل ديگرى است و اللّه الهادى الى سواء السّبيل.

شرح مطلوب‌

قوله: انّه لا يعتبر فى صدق السّبّ: ضمير در « انّه » بمعناى « شأن » مى‌باشد.