خواب بوده و آن قطعا منقضى گرديده است.

و همچنين است كلام در اسماء آلت نظير: منشار، مقود و مكنسة چه آنكه اينكلمات حقيقتا بر ذوات و اشياء صادق بوده و لو بالفعل متلبّس به مبدء نباشند يعنى مثلا به آلتى كه قبلا بعنوان بريدن چوب از آن استفاده مى‌كرده و لفظ « منشار » بآن اطلاق مى‌شده الآن كه مستعمل و فرسوده شده و ديگر بكار نمى‌آيد همين اسم همچون زمان قبل بطور حقيقت بآن گفته مى‌شود و اين خود دليل است كه لفظ مزبور و اشباه آن براى اعمّ از متلبّس بمبدء و ذاتى كه مبدء از آن منقضى شده جعل گرديده است.

بيان مراد

قوله: انّ النّزاع هنا: مشار اليه « هنا » مبحث مشتقّ مى‌باشد.

قوله: للحرف و المهن: كلمه « حرف » جمع حرفه و « مهن » جمع مهنة مى‌باشد.

قوله: و لكنّه كان متلبّسا بها فى زمان مضى: ضمير در « لكنّه » و « كان » به من كان نائما راجع بوده و در « بها » به هذه المشتقّات برگشته و كلمه « مضى » صفت است براى « زمان » .

قوله: كالمنشار: يعنى آلت نشر و بريدن كه مقصود ارّه مى‌باشد.

قوله: و المقود: يعنى آلت كشيدن كه مراد افسار مى‌باشد.

قوله: و المكنسة: يعنى آلت زدودن و روفتن كه منظور جاروب باشد.

متن: و الجواب عن ذلك:

انّ هذا التّوهّم منشأة الغفلة عن معنى المبدء المصحّح لصدق المشتقّ فانّه يختلف باختلاف المشتقّات لانّه تارة يكون من الفعليّات و اخرى من الملكات و ثالثة من الحرف و الصّناعات.

مثلا اتّصاف زيد بانّه قائم انّما يتحقّق اذا تلبّس بالقيام فعلا، لانّ القيام يؤخذ على نحو الفعليّة مبدء لوصف « قائم » و يفرض الانقضاء بزوال فعليّة القيام عنه.