دختران جوان را وادار بر فحشاء نكنيد اگر اراده عفّت و پاكدامنى دارند.

اگر جمله شرطيّه داراى مفهوم باشد مفاد آيه چنين ميشود:

اگر دختران جوان اراده عفّت نداشتند آنان را بر عمل فحشاء وادار كنيد.

پرواضح است كه اينمعنا برخلاف اجماع بلكه با ضرورت مخالفت دارد.

جواب از استدلال سوّم منكرين مفهوم‌

قائلين به ثبوت مفهوم از ايندليل جواب داده و گفته‌اند:

اجماع و ضرورت مزبور قرينه‌اند كه اينجمله در آيه شريفه مفهوم ندارد و قائلين به ثبوت مفهوم منكر نيستند كه احيانا در برخى از تراكيب قرينه بر نبودن مفهوم وجود دارد.

خلاصه بحث و مختار مؤلّف‌

خلاصه بحث آنستكه، از نظر ما مفهوم براى جملات شرطيّه ثابت است و دليل همانطوريكه گفته شد همان اطلاق بوده و بر منكرين لازم است اطلاق را خدشه نمايند كه آن هم قابل خدشه نمى‌باشد.

تنبيه (1)

مفهوم، عبارتست از انتفاء سنخ حكم در وقتى كه شرط منتفى باشد.

كلمه « سنخ » احتراز است از « شخص حكم» چه آنكه انتفاء شخص حكم امرى است عقلى كه مترتّب است بر انتفاء موضوعش؛ بنابراين، در وصايا و اوقاف و نذور اگر حكم منتفى باشد اين انتفاء از باب دلالت مفهوم نيست‌