صفات ثبوتى خدا عين ذات او است

عينيت صفات با ذات، نظريه معروف ميان متكلمان اماميه و معتزله است و همگان اين نظريه را كه با برهان قطعى نيز همراه است از خطب اميرمؤمنان(عليه السلام) اخذ نموده كه در پايان به آن اشاره خواهيم كرد.

البته مقصود از «عينيت اين دو»، اين نيست كه ذات جايگزين اوصاف باشد و از صفات خبرى نباشد(نظر جبائى) بلكه مقصود اين است وجود حق تعالى، مصداق هر دو(الله ـ عالم) است و وجود بسيط رمز ذات و صفات مى باشد و هيچ گونه دوگانگى ميان ذات و صفات نيست، و اين مطلب در صورتى روشن مى شود كه اتحاد صفات را با ذات در مورد ممكنات مطرح كنيم تا تفاوت دو نوع اتحاد روشن گردد، مى گوييم: زيد عالم است به طور مسلم مفهوم آن دو، يكى نيست ولى در مقام مصداق نوعى وحدت برقرار است زيرا نمى توان با اشاره، ذات را از علم جدا ساخت و گفت آن ذات زيد، و اين هم علم او است ولى در عين حال، عينيت آن دو كامل نيست، گواه اين كه روزگارى ذات بود ولى از علم خبرى نبوده و روزى هم فرا مى رسد كه انسان دچار فراموشى مى شود و علم خداحافظى مى كند اما ذات پابرجا مى ماند ولى در مورد خدا، اتحاد به گونه اى است كوچك ترين دوگانگى نمى پذيرد و اشاره عقلى به ذات عين اشاره به صفات است و هر دو پيوسته همراه بوده و خواهند بود.

متكلمان اماميه همگان اين نظريه را برگزيده و احدى با آن مخالفت نورزيده است و اكثريت معتزله نيز آن را برگزيده اند.[1]