1. پارچه كه به صورت يك امر مفرد در ذهن ما موجود است.

2. سفيدى كه وصف بيانگر پارچه است.

3. گزارشى از سفيدى پارچه.

4. اذعان به اينكه پارچه سفيد است.

شكى نيست كه پارچه قابل قسمت مى باشد و سفيدى به اعتبار محل آن، تجزيه بردار است، و نسبت نيز به اعتبار قيامش با طرفين مشمول تجزيه هست در حالى كه تصديق به اينكه اين پارچه چنين است، به هيچ وجه قابل قسمت نيست. اگر واقعاً فكر ما كه از افعال روح ما است، مادى باشد بايد آثار ماده كه اثر بارز آن انقسام و تجزى است در تصديق كه فعل روح است تجلى كند، در حالى كه در حقيقت تصديق، هرچه هم بينديشيم، چنين صفتى در آن نمى بينيم.

روشنتر بگوييم: فكر و انديشه از افعال و كارهاى روح است هرگاه انديشه اى از انديشه هاى ما به نام «اذعان» و «تصديق» فاقد اثر مادى كه همان «تجزيه» است، باشد، از اينكه انديشه ما در اين مورد، رنگ تجرد به خود گرفت بايد صاحب فكر و انديشه كه همان روح و روان است با آن همجنس بوده و او را نيز مجرد باشد.

در اين برهان، از تجرد فكر و انديشه، بر تجرّد روح پى برده ايم.

دليل چهارم:

يادآورى با مادى بودن سازگار نيست

يادآورى معلومات ديرينه يكى ديگر از دلايل تجرد روح و روان است. انسان در زندگى با حادثه هايى بزرگ و كوچك روبرو مى گردد، پس از مدتى به ياد آنها مى افتد و آنچه را كه قبلاً ديده يا شنيده بود به خاطر مى آورد، و آن را