از نظر سند برخى از اين روايات صحيحه و برخى موثقه‌اند. بنابراين در مجموع اطمينان حاصل مى‌شود كه اين روايات از معصوم (ع) صادر شده‌اند. مشهورترين مورد اين قاعده جريان سمرة بن جندب است. كلينى در اصول كافى از زراره نقل مى‌كند كه امام باقر (ع) فرموده: در زمان رسول خدا سمرة بن جندب درخت خرمايى در جوار منزل يك مرد انصارى داشت كه راه عبور آن از داخل ملك آن مرد انصارى مى‌گذشت. سمرة براى سركشى به آن درخت به تكرار سرزده وارد حياط مرد انصارى مى‌شده، مرد انصارى از او خواهش كرد لااقل با اطلاع او وارد منزل شود. سمرة گفت من راه عبورم اينجاست، لازم نمى‌بينم اجازه گرفته وارد حياط منزل شما شوم. مرد انصارى شكايت پيش پيامبر آورد، پيامبر سمرة را احضار كرده به او فرمود: بعد از اين، موقع عبور حضور خودت را اعلام كن سمرة گفت: اين كار را نخواهم كرد. حضرت فرمود از اين درخت دست‌بردار به ازاء آن درخت ديگرى با اين اوصاف به تو مى‌دهم. سمرة قبول كرد. حضرت فرمود: در مقابل آن ده درخت بگير و دست آن بردار. سمرة باز هم قبول نكرد. حضرت فرمود: دست از درخت بردار و به جايش در بهشت يك درخت خرما به تو خواهم داد. سمرة اين‌بار نيز نپذيرفت. حضرت فرمود: «انك رجل مضارّ و لا ضرر و لا ضرار على مؤمن» تو مرد سختگير و ضررزننده‌اى هستى، كسى نبايد به مؤمن ضرر بزند. بعد آن دستور داد آن درخت را كندند و نزد سمرة انداختند.

معناى لا ضرر و لا ضرار

در معناى سه كلمه «لا» و «ضرر» و «ضرار» سخن بسيار گفته شد. اما به جهت طولانى نشدن به برخى از معانى اشاره مى‌شود: 1. «ضرر» جوهرى در كتاب صحاح اللّغة و فيروزآبادى در كتاب قاموس ضرر معادل ضيق معنى كرده‌اند. امام خمينى ضمن نقل معناى لغوى از كتاب‌هاى مذكور مى‌گويد: امر مفهوم ضرر در نزد عرف مشخص است. زيرا عرف ضرر را در مقابل نفع قرار مى‌دهند، و ضرر در امور مالى و جانى صادق است. اما در مورد كسى كه از ديگرى هتك آبرويى كرده باشد اصطلاحا نمى‌گويند: به او ضرر زده است. [1] 2. ضرار بر وزن فعال مصدر باب مفاعله است، و باب مفاعل دلالت بر اعمال طرفين مى‌كند. ضرر هميشه از يك طرف عليه طرف ديگر ايجاد مى‌شود. ولى ضرر مبيّن امكان ورود ضرر بر دو جانب است. مرحوم آخوند مى‌گويد: ضرر و ضرار به يك معنى است و ضرر شامل اضرار مالى، جانى و حيثيتى است. [2] در تهذيب الاصول آمده: ضرر و ضرار داراى يك معنى است، با اين تفاوت كه غالب استعمالات «ضرر» مالى يا جانى است. ولى كاربرد «ضرار» تضيق، اهمال، حرج، سختى و كلفت شايع است، و در حديث سمرة كلمه ضرر به مفهوم نقص و مال و جان و ضرار به‌معناى تضيق و تشديد به كار رفته است. زيرا پيامبر وقتى به سمره مى‌فرمايد: «انّك رجل مضار» مقصود آن حضرت اين است كه اى سمره تو كسى هستى كه با اين‌