اما نمى‌دانم آيا نمازى كه از من فوت شده نماز آيات است يا نماز صبح؟ اگر دو ركعت نماز آيات به جا آورم به قاعده دفع ضرر پاسخ نداده‌ام، زيرا احتمال دارد واجب آن ديگرى باشد، همچنين اگر دو ركعت نماز صبح به جا آورم اين مسئله صادق است، لذا قاعده دفع ضرر در اين‌باره مى‌گويد: هر دو را به جاى بياور.

و اما قاعده دفع ضرر محتمل در مورد شبهات بدوى و ابتدايى، بايد گفت هريك از عبد و مولى وظيفه‌اى مخصوص به خود دارند. وظيفه مولى اين است كه مقصود خود را به‌گونه‌اى بيان كند كه اگر تقصير و مانعى در كار نباشد براى عبد قابل وصول باشد. به‌دليل قاعده «قبح عقاب بلا بيان». و تكليف عبد نيز تفحّص و پرس‌وجو از وظيفه‌اش است. در هر جايى كه گمان ببرد مراد و مقصود در آنجا وجود دارد عبد بايد جست‌وجو كند. بديهى است اگر عبد به اين وظيفه اقدام نكند مستحقّ عقاب است. به‌دليل حكم عقل «به وجوب دفع ضرر محتمل».

رابطه قاعده دفع ضرر محتمل با قاعده «قبح عقاب بلا بيان»:

قاعده قبح عقاب بلا بيان در جايى جارى مى‌گردد كه عبد به وظيفه خود عمل نموده، و تفحّص و جست‌وجو كند، اما به‌دليلى دست نيابد. (چون مقصود از بيان در اين قاعده بيان و اصل به عبد است نه بيان واقعى) در حالى كه قاعده دفع ضرر محتمل در جايى است كه عبد به وظيفه خود عمل نكرده، و جست‌وجو نكند. پس قاعده قبح عقاب بر قاعده دفع ضرر وارد است. زيرا با اجراى قاعده قبح عقاب موضوعى براى قاعده دفع ضرر باقى نمى‌ماند. به مبحث «اصالة البراءة» رجوع شود.

356. قاعده طهارت‌

به مبحث «اصالة الطهاره» رجوع شود.

357. قاعده فراغ‌

به مبحث «قاعده تجاوز» رجوع شود.

358. قاعده قبح عقاب بلا بيان‌

اين قاعده عقلى مى‌گويد: قبل از آنكه شارع و قانونگذار قوانين و تصميمات خود را به اطلاع مردم برساند، نمى‌تواند به‌دليل تخلّف از آن كسى را كيفر دهد. اين قاعده مورد قبول عقلاى عالم است. [1] ماده 2 قانون مدنى مى‌گويد «قوانين 15 روز پس از انتشار در سراسر كشور لازم الاجراء است.» [2] در مورد رابطه اين قاعده با قاعده دفع ضرر محتمل به مبحث «قاعده دفع ضرر محتمل» رجوع شود.