و هرگاه كه حركت نفس بهيمى باعتدال بود و مطاوعت نمايد نفس عاقله را و اقتصار كند برآنچه نفس عاقله نصيب او نهد، و در اتباع هواى خويش مخالفت او نكند از آن حركت، فضيلت عفت حادث شود و فضيلت سخا بقبعيت لازم آيد.

و چون اين سه جنس فضيلت حاصل شود و هر سه با يكديگر متمازج و متسالم شوند از تركيب هر سه حالتى متشابه حادث گردد كه كمال و تمام آن فضايل بآن بود، و آنرا فضيلت عدالت خوانند، و از اين جهت است كه اجماع و اتفاق جملگى حكماى متأخر و متقدم حاصلست بر آنكه اجناس فضايل چهار است: حكمت و شجاعت و عفت و عدالت.

و هيچكس مستحق مدح و مستعد مباهات و مفاخرت نشود الا بيكى از اين چهار يا بهر چهار، چه كسانيكه بشرف نسب و بزرگى دودمان فخر كنند مرجع بآن بود كه بعضى از آباء و اسلاف ايشان باين فضايل موصوف بوده‌اند. و اگر كسى بتفوق و تغلب يا بكثرت مال مباهات كند اهل عقل را باو انكار رسد.

و بعبارتى ديگر، پيش از اين گفته آمد كه نفسرا دو قوت است،

يكى ادراك بذات و ديگرى تحريك بآلات. و هر يكى از اين دو منشعب شود بدو شعبه.

اما قوت ادراك بقوت نظرى و قوت عملى.

و اما قوت تحريك بآلات بقوت دفع يعنى غضبى، و قوت جذب يعنى شهوى، پس بدين اعتبار، قوى چهار شوند و چون تصرف هريك در موضوعات خويش بروجه اعتدال بود، چنانكه بايد و چندانكه شايد بى‌افراط و تفريط فضيلتى حادث شود پس فضايل نيز چهار بود:

اول- از تهذيب قوت نظرى و آن حكمت بود.