جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 2، ص 414.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 248.

عراقى، ضياء الدين، منهاج الاصول، ج 1، ص (320-317).

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 1، ص (357-356).

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 289.

قدسى مهر، خليل، الفروق المهمة فى الاصول الفقهية، ص 66.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 301.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 255.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 287.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 4، ص 338.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 159.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 449.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 417.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 5، ص (614-608).

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 1، ص 282.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 415.

مقدمه خارجى (اخص)

مقدمه خارج از ذى المقدمه ذاتاً و تعبّداً

مقدمه خارجى (اخص)، مقدمه اى است كه ذاتاً و تعبداً از ذات ذى المقدمه خارج است، مانند: مقدمات عقلى واجب، هم چون گذاشتن نردبان براى رفتن به پشت بام، كه اين مقدمه عقلى نه از اجزاى واجب است تا ذاتاً در واجب داخل باشد و نه از شرايط و موانع شرعى واجب است، تا تعبداً در واجب منظور شده باشد، بلكه قيدى است براى واجب كه هم خود قيد و هم تقيد به آن از ذات واجب خارج مى باشد و اين مقدمه عقلى يا علت براى ذى المقدمه و يا معدّ براى وجود آن است.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 263.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 329 و 379.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 255.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 2، ص (163-161).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 168.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 482 و 504 و 518.

بروجردى، حسين، نهاية الاصول، ص 155.

مقدمه خارجى (اعم)

مقدمه خارج از ذى المقدمه ذاتاً

مقدمه خارجى (اعم)، مقدمه اى است كه ذات و ماهيت آن مقدمه، خارج از ذات و ماهيت ذى المقدمه مى باشد (دو ماهيت مستقل و مجزاى از هم هستند)، خواه تقيد (رابطه اضافى بين مقدمه و ذى المقدمه) داخل در ماهيت ذى المقدمه يا خارج از آن باشد.

مورد اول (داخل بودن تقيد)، مانند شرايط و موانع شرعى است كه ذات و ماهيت شرط و يا مانع، غير از ذات و ماهيت ذى المقدمه و خارج از آن است، ولى رابطه اضافى يا تقيّد ذى المقدمه به مقدمه در ذات ذى المقدمه است، مانند: طهارت كه شرط شرعى براى صحت نماز بوده و ماهيت طهارت خارج از ماهيت نماز است، ولى شارع، نماز به قيد طهارت را خواسته است; يعنى اضافه و قيد به طهارت، در ماهيت نماز لحاظ شده است. مورد دوم (خارج بودن تقيد)، مانند مقدمات عقلى است، مثل: گذاشتن نردبان براى رفتن به پشت بام كه نه اين قيد و نه اضافه به آن (تقيّد)، در ماهيت ذى المقدمه داخل نيست.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 263.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 255.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 329 و 379.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 482 و 504 و 518.

مقدمه داخلى (اخص)

مقدمه داخل در ذى المقدمه ذاتاً

مقدمه داخلى (اخص)، مقدمه اى است كه ذات آن، در ذات ذى المقدمه داخل است; به بيان ديگر، مقدمه اى است كه ذات مقدمه، قيد ذى المقدمه است و خود قيد و تقيد به آن قيد، هر دو در ذات ذى المقدمه داخل مى باشد; مثال آن، اجزاى واجب (ذى المقدمه) است، مانند: ركوع، سجود و ساير اجزاى نماز.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 263.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 254.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 329.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص (484-480) و (506-504).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 168.

بروجردى، حسين، نهاية الاصول، ص 155.

مقدمه داخلى (اعم)

مقدمه داخل در ذى المقدمه ذاتاً يا تعبّداً

مقدمه داخلى (اعم)، مقدمه اى است كه ذاتاً يا تعبداً در ذات ذى المقدمه داخل مى باشد. مثال براى مورد اول (ذاتاً)، اجزاى واجب است كه در ذات و ماهيت واجب داخل نمى باشد. و مثال براى مورد دوم (تعبداً) شرايط و موانع شرعى واجب است كه در ذات واجب داخل نمى باشد، اما شارع تعبداً ذات واجب را به آنها مقيد نموده است; به بيان ديگر، مقدمه داخلى (اعم)، مقدمه اى است كه تقييد به آن مقدمه، در ذات واجب داخل است، خواه ذات آن مقدمه (قيد) داخل در ذى المقدمه باشد، مانند اجزا، يا خارج از ذى المقدمه و واجب باشد، مانند شرايط.

نكته: