ذهنى) و نه در معلوم تفصيلى بالعرض (مصداق خارجى) ترديد وجود ندارد. بنابراين، در موردى كه شخص، نسبت به خمر بودن مايع خارجى علم تفصيلى دارد، معلوم بالذات او (تصور خمريت مايع خارجى) و معلوم بالعرض او (ظرف محتوى خمر در خارج)، به طور معين و روشن، مورد علم قرار گرفته است.

خلاصه اين كه: معلوم تفصيلى، به معناى حكم يا موضوعى (خارجى يا ذهنى) است كه به طور مشخص و روشن براى مكلف معلوم مى باشد.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص 94.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص 319 و 332.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 2، ص 7.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 407.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 105.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 6، ص 242.

معناى آلى

ر.ك: معناى غير استقلالى

معناى اخطارى

معناى داراى واقعيت قطع نظر از استعمال

معناى اخطارى، مقابل معناى ايجادى بوده و عبارت است از معنايى كه با قطع نظر از استعمال، داراى واقعيتى (تقرر و ثبوت) در خارج و يا در بايگانى ذهن است و استعمال لفظ در آن معنا سبب خطور و حضور آن در ذهن شده و در نتيجه، توجه مخاطب به آن جلب مى گردد.

مانند مفاهيم اسمى كه صرف نظر از استعمال، داراى ثبوت و استقرار در ذهن و يا خارج مى باشد و مخاطب با شنيدن لفظ، صورتى از آن را در ذهن حاضر نموده و به آن توجه مى نمايد; براى مثال، زيد در خارج وجود دارد، ولى مخاطب هيچ توجهى به آن ندارد، اما هنگامى كه گوينده، لفظ زيد را استعمال مى كند، اين استعمال سبب خطور معنا زيد در ذهن مخاطب و توجه به آن مى گردد. هم چنين، اگر متكلم كلمه «انسان» را استعمال كند مخاطب معناى آن را از بايگانى ذهن در آورده و در مقابل لفظ قرار داده و به آن توجه مى كند. در مثال اول، زيد داراى واقعيتى در خارج صرف نظر از استعمال مى باشد و در مثال دوم، انسان داراى واقعيتى در عالم مفاهيم صرف نظر از استعمال است.

نكته اول:

مرحوم «نائينى» معتقد است معانى اسمى، معانى اخطارى و معانى حروف نيز معانى ايجادى مى باشد[1]

عده اى از اصولى ها معتقدند برخى از حروف داراى معناى اخطارى و برخى داراى معناى ايجادى مى باشد[2]

نكته دوم:

معانى اخطارى، هم به طور مستقل و هم در ضمن تركيب كلامى به ذهن خطور مى نمايد، اما معانى ايجادى، مثل حروف، فقط در ضمن تركيب كلامى در ذهن مخاطب حاضر مى شود، زيرا تقرر و ثبوتى صرف نظر از استعمال ندارد[3]

[1]نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 37

2. اصفهانى، محمد تقى بن عبد الرحيم، هداية المسترشدين فى شرح معالم الدين، ص (23-22).

[3]نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 16

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 1، ص 370 و 428.

فاضل لنكرانى، محمد، مباحث اصولى، ص 325.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 220.

معناى اداتى

ر.ك: معناى حرفى

معناى ارتباطى

ر.ك: معناى نسبى

معناى استقلالى

معناى قابل تصور، بدون نياز به ضميمه

معناى استقلالى، معنايى است كه به تنهايى و بدون ضميمه نمودن معناى ديگرى به آن، قابل تصور بوده و به معناى ديگرى نياز ندارد، مانند: معانى اسمى كه همگى استقلال ذاتى دارند; يعنى فى نفسه معناى خود را مى رسانند، مثل معناى ابتدا، انتها و غير آنها.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 27.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 33 و 53.

فاضل لنكرانى، محمد، مباحث اصولى، ص (338-317).

رشاد، محمد، اصول فقه، ج 1، ص 33.

معناى استقلالى اِفرادى

معناى مفردِ قابل تصوّر، بدون نياز به ضميمه

معناى استقلالى افرادى، معنايى است مستقل كه در قالب مفرد (غير جمله) بيان مى شود; يعنى وجود آن نيازمند ضميمه كردن نسبت تركيبى به آن نيست، مانند: اسم مشتق، هم چون ضارب و مضروب، بنا بر نظريه بساطت مشتق.

نكته:

مرحوم «نايينى» معتقد است حقيقت اسم، فعل و حرف با هم تفاوت ذاتى دارند. به نظر او حروف، داراى معناى ايجادى، اسم ها داراى معناى اِفرادى استقلالى، و افعال، داراى معناى استقلالى تركيبى مى باشد.