مرتبه شأنيت

ر.ك: مرحله اقتضا

مرتبه فعليت

ر.ك: مرحله فعليت

مرتبه ملاك

ر.ك: مرحله اقتضا

مرتجل

ر.ك: لفظ مرتجل

مرتكزات عرفى

باورها و معلومات راسخ در عمق ذهن اهل عرف

مرتكزات عرفى، به معناى معلومات، باورها و آگاهى هايى است كه به سبب زندگى كردن و نشو و نما در ميان عرف، به مرور زمان در عمق ذهن اهل عرف جاى گرفته است.

به بيان ديگر، معلوماتى را كه معمولا به طور ناخود آگاه در عمق ذهن اهل عرف، رسوخ كرده است، مرتكزات عرفى مى نامند.

نيز ر.ك: ارتكاز عرفى.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 5، ص 281.

مرتكزات عقلا

ر.ك: مرتكزات عقلايى

مرتكزات عقلايى

باورها و معلومات راسخ در عمق ذهن عُقَلا

مرتكزات عقلايى، عبارت است از معلومات، باورها و آگاهى هايى كه به سبب زندگى كردن و نشو و نما در ميان عقلا، به مرور زمان در عمق ذهن عقلا رسوخ كرده و منشأ پيدايش آنها براى عقلا به تحقيق روشن نشده است، چه طبق آن، سلوك عملى در خارج محقق شده باشد و چه محقق نشده باشد، مانند: وثوق به خبر فرد عادل.

نيز ر.ك: ارتكاز عقلا.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 3، ص 336.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 192.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 200.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 204و224.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 4، ص 234.

خمينى، روح الله، الرسائل، جزء 2، ص 123.

مرتكزات عقلى

ر.ك: مرتكزات عقلايى

مرتكزات متشرعه

باورها و معلومات راسخ در عمق ذهن متشرعه

مرتكزات متشرعه، به معناى معلومات، باورها و آگاهى هايى است كه به سبب زندگى كردن و نشو و نما در ميان متشرعه، به مرور زمان در عمق ذهن اهل شرع جاى گرفته است، كه معمولا موجب پيدايش سيره متشرعه مى گردد.

نيز ر.ك: ارتكاز متشرعه.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 200.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 224.

مرجحات باب تزاحم

ر.ك: مرجحات تزاحم

مرجحات باب تعارض

ر.ك: مرجحات تعارض

مرجحات باب حكومت

ر.ك: مرجحات حكم

مرجحات باب ظواهر

مزيّت هاى كاشف از اظهر بودن يكى از ظواهر نسبت به ظاهر ديگر

مرجحات باب ظواهر، از اقسام مرجحات دلالى بوده و عبارت است از مزيت هايى كه باعث مى شود ظاهرى بر ظاهر ديگر ترجيح داده شود، مانند ترجيح روايتى كه ظهور در تخصيص دارد بر روايتى كه ظهور در نسخ دارد. مرجع ترجيح در مرجحات دلالى، ترجيح اظهر بر ظاهر مى باشد. به اين ترتيب، مرجحات، در حقيقت، دليلى بر ظهور بيشتر يكى از دو دليل است; به اين بيان كه گاهى ظهور دو دليل و خبر متعارض بر مقصود، به گونه اى است كه امكان دست كشيدن از ظاهر هر كدام وجود دارد، كه در اين صورت، با مراجعه به مرجحات باب ظواهر، يكى از آن دو بر ديگرى ترجيح داده مى شود اظهر بودنش ثابت مى شود بنابراين، تعارض بين نص و ظاهر از محل كلام خارج است، زيرا به دليل عدم احتمال خلاف در نص بايد نص را اخذ و ظاهر را تأويل نمود.

برخى از مرجحات باب ظواهر عبارت است از: ترجيح مفهوم بر عموم; ترجيح تخصيص بر نسخ; ترجيح تخصيص بر تقييد.

نكته:

قوت و ضعف دلالى و اظهريت و ظاهريت، گاهى بر حسب قرائن شخصى و خصوصيات مقامى است، كه اين قسم ضابطه اى ندارد كه شامل تمام مصاديق آن گردد و تشخيص آن موكول به رأى فقيه است، و گاهى اظهريت بر حسب نوع متعارضين است; يعنى نوعاً يكى از آن دو، از ديگرى اظهر است، اگر چه در بعضى از جاها ممكن است قضيه عكس شود،