responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 531

است، برخى از فقها تنها اين نوع شهرت را حجت دانسته اند.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص (215-212).

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 1، ص 261.

شهرت فتوايى در مسايل تفريعى

ر.ك: شهرت فتوايى در فقه مستنبط

شهرت فتوايى در مسايل متلقات

ر.ك: شهرت فتوايى در فقه منصوص

شهرت فتوايى قدم

شهرت فتوايى ميان اصحاب ائمه(عليهم السلام) و فقهاى متقدم

شهرت فتوايى قدما، نوعى از شهرت فتوايى است كه در ميان اصحاب ائمه(عليهم السلام) و فقيهان متقدم شيعه محقق شده است.

«قدما» به آن دسته از فقيهان اماميه گفته مى شود كه يا هم عصر ائمه(عليهم السلام) بوده اند يا در زمان غيبت صغرى و يا در فاصله كمى بعد از آن زندگى مى كرده اند و بزرگانى هم چون: «ابن جنيد اسكافى، ابن ابى عقيل، على بن بابويه قمى، شيخ صدوق، شيخ مفيد، سيد مرتضى، شيخ طوسى، ابوالصلاح حلبى، سلار، قاضى ابن براج و ابن زهره» را شامل مى شود.

علت تقسيم شهرت فتوايى به شهرت فتوايى قدما و متأخرين، خصوصيتى است كه در روش فتوايى قدما وجود دارد و باعث شده بسيارى از فقهاى شيعه اين شهرت را حجت بدانند، و آن، تعبد خاص قدما به فتوا دادن طبق مضمون روايات ائمه(عليهم السلام) است; به اين ترتيب كه عين الفاظ احاديث معصومان(عليهم السلام) را به عنوان فتوا نقل نموده و سند آنها را حذف مى كردند و اين روش، باعث حصول اطمينان به وجود نص معتبر، براى فقهايى است كه شهرت فتوايى قدما را حجت دانسته اند.

نكته:

بعضى از بزرگان مراحلى را كه فقه شيعه از عصر ائمه(عليهم السلام)تاكنون طى نموده به پنج مرحله تقسيم كرده اند:1

1. در اوايل عصر ائمه(عليهم السلام) تدوين و تأليفى در كار نبوده و روايات ايشان به طور مستقيم و يا تنها از راه نقل زبانى به شيعيان مى رسيد;

2. در مرحله بعد، شيعيان نسبت به جمع آورى و نگه دارى روايات در كتاب ها و رساله هاى متعدد اهتمام ورزيدند و حدود چهارصد كتاب و رساله در اين باره تدوين نمودند كه به «اصول اربعمائة» شهرت دارد;

3. در مرحله سوم، كار تنظيم، مرتب كردن و تبويب اين كتاب ها انجام گرفت و اسناد روايات نيز در آنها آورده شد و اين كتاب ها ضمن آن كه نيازهاى روزمرّه را برطرف مى نمود مصادر و منابع فتوا نيز شمرده مى شد;

4. در مرحله چهارم، فقها به طور گسترده اقدام به صدور فتوا نمودند، و فتواهاى آنها طبق مضمون احاديث با آوردن الفاظ روايات و حذف سندها صورت مى گرفت و در محدوده كمى به اجتهاد مى پرداختند; يعنى در حد تخصيص عمومات، تقييد مطلقات، جمع بين اخبار متعارض و ترجيح ميان آنها، اجتهادهايى صورت مى گرفت، ولى اعتنايى به ادله عقلى، اصول عملى، سيره عقلا و... نمى شد;

[5]در مرحله پنجم، دامنه اجتهاد گسترش يافت و تفريع فروع و تطبيق اصول و قواعد كلى بر فروع و موضوعات جديد و استفاده از اصول و قواعد كلى و اصول عملى را شامل گرديد

بنابراين، شهرت فتوايى قدما، شهرتى است كه تا قبل از مرحله پنجم حادث گرديده باشد كه حكايت كننده از وجود دليل معتبر نزد قدما است و سبب حصول وثوق و اطمينان به قول و فتواى آنها مى گردد; هر چند برخى از فقهاى متأخر شهرت فتوايى را مطلقا (شهرت فتوايى قدما و متأخرين) حجت نمى دانند[1]


[1]مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 423

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص (161-159).

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 1، ص 261.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 226.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 278.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 273.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص 212.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 221.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 2، ص 155.

شهرت فتوايى متأخرين

شهرت فتوايى ميان فقهاى متأخر از عصر امامان(عليهم السلام)

شهرت فتوايى متأخرين، نوعى شهرت فتوايى است كه در ميان جمع زيادى از فقهاى متأخر، محقق شده است.

فقهاى متأخر، فقيهانى هستند كه اجتهاد را به طور گسترده به كار مى گرفتند و با رجوع به ادله عقلى، نقلى، اصول و قواعد كلى و اصول عملى به اجتهاد مى پرداختند و اصول و قواعد كلى را بر فروع و موضوعات جديد تطبيق مى كردند; به خلاف قدما كه در فتواى خود به روايات تعبد داشته و دامنه اجتهاد آنها محدود بوده است.

درباره آغاز زمان فقهاى متأخر، اختلاف وجود دارد، ولى به طور قطع از زمان مرحوم «علامه حلى» به بعد را عصر فقهاى متأخر مى گويند، هر چند، برخى آغاز آن را بعد از زمان مرحوم «ابن ادريس» مى دانند.

در مورد حجيت شهرت فتوايى نظريات متفاوتى وجود دارد; برخى، شهرت فتوايى را مطلقا حجت دانسته و برخى آن

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 531
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست