و بعلاوه فاء در فكقولهم و در فان اتفقتا بيهوده خواهد بود و نيز اذا بدون جواب خواهد ماند و از جهت معنى بخاطر آنكه در عبارت مصنف تكرار ميشود زيرا تقسيم موارد فصل و وصل را فهميده بوديم و اينك منتظر شرح و تفصيل آن هستيم. در صورتيكه اگر امّا بكسر باشد باز هم نيز در مقام تقسيم خواهيم بود.

فاذا اتفقتا: موارد توسط دو جمله بين كمال انقطاع و كمال انفصال را مصنف باين‌گونه بيان مينمايد: 1- دو جمله لفظا و معنا اخبارى. 2- لفظا و معنا انشائى. 3- دو جمله معنا انشائى امّا لفظا هر دو اخبارى. 4- دو جمله معنا انشائى و لفظا اولى انشائى و دومى اخبارى. 5- برعكس اين قسم. 6- دو جمله معنا اخبارى ولى لفظا اولى اخبارى دوّمى انشائى. 7- برعكس اين قسم. 8- دو جمله معنا اخبارى و لفظا هردو انشائى.

از اين اقسام فقط مصنف 4 مثال آورده و چون مثال اول و دوم بيك قسم برگشت دارد پس رويهم براى سه قسم مثال آورده: اول آنكه لفظا و معنا خبريّه باشند مانند: «يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ» كه اولى فعليه و دومى اسميه است. دوم آنكه هردو لفظا و معنا خبريّه و اسميّه مانند «إِنَّ الْأَبْرارَ ...».* سوم آنكه لفظا و معنا هردو انشائيّه مانند «كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا» كه يكى امر است و ديگرى نهى.

چهارم آنكه اول اخبارى و دوم انشائى و هردو در معنى انشائى مانند:

«وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ ...» جمله اوّل‌ «لا تَعْبُدُونَ» اخبارى است بمعنى «لا تعبدوا» جمله دوم «قولوا» انشائى. اين مثال از جهت ديگرى نيز شاهد است كه با اين احتمال مصنف براى چهار

بلاغت: شرح مختصر المعانى ؛ ص152