تقسيم دوم در مغالطه از جهت نوع فساد دليل‌

(1080) چنانكه معلوم شد مغالطه موقوف بر ابهام است و تا ابهام و عدم تميز وجود نداشته باشد مغالطه حاصل نميگردد.

ابهام گاهى راجع به قضايائى است كه مقدمات قياس واقع ميشوند صرف نظر از آنكه در قياس واقع شده‌اند، و گاهى مربوط به خود قياس است.

(1081) قسم دوم كه راجع به قياس است گاهى مربوط بماده قياس يعنى راجع بمقدمات است، لكن از جهت آنكه در قياس واقع شده‌اند، و گاهى مربوط بصورت و هيئت قياس است و مجموعا انواع ابهام كه موجب مغالطه‌اند سيزده قسم ميباشند، نه قسم اشتباهات لفظى و معنوى ضمن مشبهات بغير شماره (926) بيان شد و چهار قسم كه راجع به خود قياس است يك قسم از جهت ماده و سه قسم از جهت صورت قياس است كه در اينجا توضيح داده ميشود چهار قسم عبارتند از:

1- عدم اتحاد اجزاء مقدمات با طرفين نتيجه يا عدم اتحاد جزء مكرر در دو مقدمه؛ و اين قسم راجع بماده قياس است.

2- سوء تأليف و سوء تبكيت.

3- وضع ما ليس بعلة مكان العلة.

4- مصادره بمطلوب اول. و اينك بشرح هريك مى‌پردازيم.

1- عدم اتحاد اجزاء دو مقدمه با طرفين نتيجه يا جزء متكرر

(1082) اين اشتباه از جهت مقايسه دو مقدمه با يكديگر حاصل‌