زيرا سفيد و سياه باين معنى از سفيدى و سياهى تركيب يافته و اجزاء در كل مجتمع هستند.

بنابراين كذب نتيجه از جهت كذب ماده قياس است و از جهت صورت كاذب نميباشد بلكه از جهت صورت صادق است.

«دوم» اگر در هردو مورد از سفيد و سياه معنى ديگرى اراده شده باشد كه بين آنها مضاده است صغرى كاذب ميباشد. زيرا سفيد و سياه باين معنى سياه نيست. و باز هم صورت قياس درست است و كذب نتيجه از جهت كذب جزء ديگر قياس ميباشد. و در هردو صورت انتاج صورت قياس مسلم است. و شرط صحت انتاج صدق مقدمات نيست. بلكه شرط صحت قياس رعايت قواعد صورى قياس است كه در اشكال چهارگانه و جاهاى ديگر ذكر شده است.

(772) فرض دوم. آنست كه سفيد و سياه در صغرى و كبرى بيك معنى نيامده باشد. و در صغرى بمعنائى گرفته شده باشد كه بين آنها ضديت بوده و در كبرى معنى ديگرى از آن اراده شده باشد. بنابراين فرض شرايط صحت صورى قياس رعايت نشده است. زيرا قياس بايستى داراى جزء مكرر يا حد اوسط باشد و در اين حالت لفظ تكرار شده است لكن معنى مكرر وجود ندارد.

(773) اين إشكالرا از شفا در ضمن مثال ديگرى كه از ضرب اول شكل اول است نقل كرده‌اند كه شيخ گفته است: هرگاه بگوئيم: [1]

هرگاه عدد دو فرد باشد عدد خواهد بود.

[1] تعليقات مصنف بر شرح حكمت الاشراق صفحه 115