نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 526
مستلزم اجتماع ضدين و تحقق ممتنع بالذات باشد. در اينصورت ثبوت اكبر.
از اوسط باصغر سرايت نخواهد كرد. و با اين احتمال در جاهاى ديگر نيز شرطيه لازم
الصدق نخواهد بود.
براى صدق اين احتمال مثل زدهاند كه اگر چنين قياس شرطيهاى تشكيل
داده و بگوئيم:
هرگاه جسمي سفيد و سياه باشد. سياه خواهد بود.
هرگاه جسمى سياه باشد. سفيد نخواهد بود.
هرگاه جسمى سفيد و سياه باشد. سفيد و سياه نخواهد بود.
علت كذب نتيجه آنست كه در كبرى حكم بمنافات و تضاد سياهي با سفيدى
شده است و اين حكم كلى در مورد اصغر كه سفيد و سياه است صادق نميباشد. زيرا سفيد و
سياه هم سفيد و هم سياه است. و سفيدى و سياهى در سفيد و سياه باهم جمع شده است.
از اين اشكال جواب دادهاند كه سفيد و سياه را در اين قياس بدو صورت
ميتوان تصور كرد:
(771)فرض اول. آن
است كه سياهى در صغرى و در كبرى بيك معنى گرفته شده باشد و همان معنى كه از محمول
صغرى قصد شده از موضوع كبرى نيز همان قصد شده باشد. در اين حال صورت قياس صحيح و
منتج است. و در اينجا از دو حال خارج نيست:
«اول» آنكه در هردو مورد كه سفيد و سياه بيك معنى آمده
معنائى اراده شده است كه بين آنها مضاده نباشد. در اينحال كبرى كاذب است.
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 526