نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 433
اگر هردو مقدمه موجبه باشند اتحاد موضوع صغرى با موضوع كبرى ثابت
نميشود، و اگر سالبه باشند مباينت آنها بدست نمىآيد زيرا:
در صورتيكه هردو موجبه باشند اين نتيجه حاصل ميشود كه موضوع دو قضيه
در يك صفت و يك خاصيت شريك هستند و يك محمول براى هردو ثابت است و حال آنكه بسيارى
از چيزها يافت ميشود كه در يك صفت و يك محمول شريكند ليكن بين آنها تباين كلى بوده
و در هيچ موردى با يكديگر متحد نميشوند. مثل انسان و اسب كه در بسيارى از صفات
مانند راه رفتن شريك هستند و ميتوانيم بگوئيم:
هرانسانى رونده. و هراسبى رونده است. و حال آنكه از شركت داشتن اسب و
انسان در صفت روندگى متحد بودن اسب و انسان ثابت نميشود و از اين دو مقدمه
نميتوانيم نتيجه بگيريم كه هرانسانى اسب است.
در فرض دوم كه هردو مقدمه اين شكل سالبه باشند باز مباينت موضوع صغرى
با موضوع كبرى كه موضوع و محمول مطلوبند ثابت نميشود زيرا جز اين استفاده نميشود
كه يك صفت از هردو مسلوب است و هردو در يك محمول سلبى شريكند و شركت در يك امر
سلبى و نداشتن يك صفت دليل بر مباينت آنها نميباشد. همچنانكه انسان و ماشى هردو در
يك محمول سلبى شريكند كه هيچيك جماد نيستند و ميتوانيم بگوئيم هيچ انسانى جماد
نيست و هيچ روندهاى جماد نيست اما از اين دو مقدمه نميتوانيم نتيجه بگيريم كه هيچ
انسانى رونده نيست[1]