نتيجه‌

(565) لازم ذاتى قياس يعنى قضيه‌ايكه از تأليف دو مقدمه بوجود ميآيد بعد از آنكه لزوم اين قضيه نسبت بدو مقدمه آشكار گرديد نتيجه نام دارد. و اين از باب تشبيه به نتاج حيوان است كه از ازدواج نر با ماده وجود پيدا ميكند. نتيجه نيز معلول ذهنى و لازمه ازدواج و اقتران دو مقدمه است.

مطلوب‌

(566) لازم تركيب مقدمات را قبل از آنكه اطلاع به لزوم و معلوليت آن نسبت بتركيب مقدمات حاصل گردد مطلوب مينامند. زيرا جوينده در طلب آن بوده و براى اكتساب و تحصيل آن مقدمات را با يك‌ديگر ضم و تركيب ميكند. باين جهت مطلوب ناميده ميشود.

اشكال چهارگانه‌

(567) براى جزء مكرر در دو مقدمه كه اوسط است چهار حالت ميتوان تصور كرد. زيرا جزء مكرر ممكن است در مقدمه اول محمول و در مقدمه دوم موضوع بوده باشد. و نيز ممكن است در اولى موضوع و در دومى محمول. يا در هردو مقدمه موضوع و يا در هردو محمول باشد و بحسب اين تقسيم چهار شكل يافت ميشود.

(568) قدماء براى جزء مكرر بيش از سه حالت نشمرده و گفته‌اند جزء مكرر يا در يكى از دو مقدمه موضوع و در ديگرى محمول‌