محمول قرار داده و وجود را براى درخت ثابت كرده و بين آنها نسبتى برقرار ميسازد.

بنابراين بين قضيّه درخت موجود است و درخت موجود نيست باعتبار خارج تناقض بين وجود و عدم استقلالى و باعتبار ذهن بين وجود رابط و عدم رابط يعنى نسبت سلبى و ايجابى ميباشد.

قسم دوم از قضايا كه در مورد هليات مركّبه تشكيل ميشود در ذهن و خارج هر دو جا تناقض بين وجود و عدم رابط تحقق پيدا ميكند.

(420) سابقا توضيح داده شد كه وجود رابط يا نسبت كه وجود تبعى ميباشد مانند وجود اصلى و استقلالى در مراحل چهارگانه خارج و ذهن و لفظ و كتابت وجود دارد و تعريفاتى كه براى تناقض آورده‌اند همگى مربوط بقضيه ذهنى و لفظى ميباشد زيرا در متن واقع تناقضى نيست و تناقض منحصرا در علوم و اعتبارات مردم است.

تعريف تناقض در قضايا

(421) تناقض اختلاف بين دو قضيه از جهت سلب و ايجاب است باينكه يكى موجبه و ديگرى سالبه باشد. بطوريكه از صادق بودن هريك كذب ديگرى بحسب ذات (بخودى‌خود) لازم آيد.

چنانكه از مطالب گذشته معلوم شد تناقض حقيقى همان مقابله دو قضيه در سلب و ايجاب است مشروط بر آنكه سلب و ايجاب مربوط بيك قضيه و در يك نسبت بوده باشد.

براى تشخيص اينكه درواقع سلب و ايجاب بيك نسبت و يك‌