3- (معرفت، عقيده و حكمت عملى از نظرگاه ملا صدراى شيرازى)

اينك ما به منظور بيان عقايد و نظريات تربيتى ملا صدرا شيرازى نمونه‌هايى از عبارات او را از رساله سه اصل وى در بيان شناخت و معرفت و عقيده و تربيت نفس انسانى مى‌آوريم.

(معرفت حقايق و قيامت با پيروى وحى و ولايت)

و همچنانكه حواس از ادراك مدركات قوّت نظر عاجزند، عقل نظرى از ادراك اوّليّات امور اخروى عاجز است، و از اين قبيل است معرفت روز قيامت كه به قدر پنجاه هزار سال دنياست، و سرّ حشر و رجوع جميع خلايق به پروردگار و حشر ارواح و اجساد و نشر صحايف و تطاير كتب و معنى صراط و ميزان و فرق ميانه كتاب و قرآن و سرّ شفاعت و معنى كوثر و انهار اربعه و درخت طوبى و بهشت و دوزخ و طبقات هر يك و معنى اعراف و نزول ملائكه و شياطين و حفظه و كرام الكاتبين و سرّ معراج روحانى و هم جسمانى كه مخصوص خاتم انبياست، عليه و آله الصّلاة، و ساير احوال آخرت و نشأه قبر و هر چه از اين مقوله از انبيا عليهم السّلام حكايت كرده‌اند، همه از علوم و مكاشفاتى است كه عقل نظرى در ادراك آن اعجمى است و جز به نور متابعت وحى سيّد عربى و اهل بيت نبوّت و ولايتش، عليه و عليهم السّلام و الثّناء، ادراك نمى‌توان كرد، و اهل حكمت و كلام را از آن نصيبى چندان نيست.

لوح اين كتاب جز در مكتب خانه تقديس، به قلم ابداع‌ عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ‌ (علق، 4- 5)، نوشته نمى‌شود، و علم به وى جز به تعليم‌ وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً (كهف، 65) دانسته نمى‌گردد، (سه اصل، ص 58).