عربى‌نويسان بسيار ماهر، حاذق و مقتدر است، كه به زبان عربى، يعنى زبان فرهنگى و دينى عصرش درس خوانده و كتاب نوشته ولى البتّه سخن نگفته است. امّا از آنجا كه بعدا گفته خواهد شد او در اين رساله بيشتر عبارات ديگران را آورده، لذا ارزيابى ادبى رساله بسيار مشكل است و ما از آن صرف نظر مى‌كنيم. ولى گفتنى است كه در مواردى نابسامانيها و لغزشهايى مشاهده مى‌شود، كه باحتمال قوى سهو القلم است. موارد مزبور در پاورقيها يادداشت شده است.

رساله كسر أصنام الجاهليّة كتاب درسى است: در نهايت، به نظر من شايسته است كه اين رساله بصورت يك كتاب درسى عرفان اسلامى در مدرسه‌ها و دانشگاهها تدريس شود، زيرا خلاصه و عصاره‌اى است از عرفان اسلامى؛ كه در عين انتقاد از تصوّف دروغين و نشان دادن ناهنجاريها، نابسامانيها، نقطه ضعفها و موارد منفى آن، عرفان و تصوّف صحيح را آن‌چنان كه عارفان و صوفيان بزرگ عالم اسلام تصوّر كرده، با مبانى دينى سازگار يافته و پذيرفته‌اند تعليم مى‌دهد. و چنانكه ملاحظه خواهد شد، گاهى هم تعليمات خود را با نقل احاديثى از اهل بيت عصمت و طهارت، كه در كتب روائى شيعه اماميّه آمده، تأييد مى‌كند و اين به قدر و شرف و وزانت و منزلت رساله مى‌افزايد.

مكان، زمان و سنّ تأليف رساله: طبق آنچه در پايان رساله آمده فراغت از تأليف در أوائل ماه شعبان سال 1027 [1]، يعنى بيست و سه سال پيش از مرگ مؤلّف رخ داده است، كه در اين تاريخ از عمر شريفش چهل و هشت سال مى‌گذشته است. اگر آغاز ورود او را به قم و حومه آن بين سالهاى 1020 تا 1024 [2] و اقامتش را در آن سامان به‌

[1] همين رساله، ص 228.

[2] خردنامه صدرا (شماره دوازدهم، تابستان 1377) مقاله استاد سيد محمد خامنه‌اى، ص 29.