ترتيب استوار ساخته، روگردانند.

ذكر خدا- آن‌چنان‌كه گروهى از موحدنمايان مى‌پندارند- تنها به گفتن زبان و حروف و اصوات نيست، چرا كه اين توحيد لفظى است و احدى را در عالم آخرت و صقع ربوبى فايده نبخشد، و حتى فايده‌ى آن از عالم گفته‌ها و شنيده‌ها فراتر نرود. و در علومى كه تحقيق درباره‌ى علل و غايات نمايند، ثابت شده است كه غايت هر چيزى هم‌جنس و مشابه آن تواند بود، پس غايت توحيد شنيدنى همان مجرد شنيدن است كه فقط كمال و زينتى براى گوشهاست، همچنان‌كه خويشتن را موحد نمايش دادن نتيجه‌اى جز نمايشگرى ظاهرى ادعا، كه توحيدنمائى است، ندارد و از حقيقت و روح معنى آن بدور باشد.

«سمعه» و «ريا» دو ميوه‌اند كه از توحيد لفظى و صورى به بار آيند و دارنده‌ى آنها نفعى جز در حد ديگر امور محسوسه و جسمانى و اشياء پست و حيوانى نبرد كه اين‌ها وسائل زندگى در دنيايند و انسان را به مطالب حسى و لذتهاى فانى قواى بدنى رسانند.

توضيحى درباره‌ى ذكر

از كلماتى كه چون داراى معانى متعددى هستند براى بسيارى موجب مغالطه شده است، لفظ «ذكر» و «تذكير» است. خداوند تعالى مى‌فرمايد [8]: «وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ».

در مدح مجالس ذكر نيز اخبار زيادى وارد گشته است، از جمله روايت شده كه حضرت رسول (ص) فرمودند: «خداوند را سواى ملائكه‌ى خلق ملائكه‌اى هستند كه در هوا در گردشند و چون يكى از آنان مجالس ذكر را ببيند ديگران را صدا زند: بسوى آنچه در جستجويش هستيد، بشتابيد. پس نزد آنان روند و بر آنان حلقه زنند و گوش دارند؛ خدا را ذكر كنيد و نفسهاتان را».

هدف از ذكر شناخت حق است و آگاهى بر حقيقت نفس و عيبهاى آن و

[8] - و يادآورى كن (و پند مى‌ده) كه يادآورى (و پند) مؤمنان را فايده بخشد. [سوره ذاريات 51/ 55]