داراى مظهر و داراى سلطه و حكم است و احكام اسما در مظاهر خلقيه ظاهر مى‌شود و انسان كامل مظهر جميع اسماى الهيه است و به اين اعتبار داراى نصيب و حظّ تام از اسم رحمان و رحيم است. از مقام ولايت كلى به «صاحب السجلّات» و از مقام جمعى وى به «اسم بطاقه» و حامل «لا إله إلّا اللّه» تعبير شده است.

و از اينجاست كه به انسان كامل «رحمة للعالمين» اطلاق شده است.

چون اسم رحمان و رحيم با يكديگر ذكر شوند، هر كدام داراى خواص و آثار و احكام جداگانه‌اند و به اعتبار مقام جمع و وجود جمعى، به يك وجود موجودند و تمايز و اختلاف از ناحيه ظهور در كثرات و مراتب وجودى حاصل مى‌شود و يا احكام اين دو در بعضى از مواطن جدا و متميّز و در برخى از مشاهد، واحد و غير متميّز است و اين حكم در جميع اسماى الهيه به اعتبارى جارى و سارى است و در مظاهر اسماى الهيه نيز اين حكم جارى است، هر مظهرى به اعتبارى جامع جميع حضرات و به اعتبارى از كليه اسما بهره دارد.

بنابراين، اسم رحمان بر جميع مظاهر حاكم و در كافه مراتب وجودى، داراى حكم و اثر و تجلى و ظهور است. و اين اسم چون به عالم كثرت رسد، از اسم رحيم متميز مى‌شود از اين باب كه نعم الهيه و انعام ربوبى در عالم ماده و زمان، از باب غلبه احكام كثرت، با كدورات و آلام ممزوج است و لذات، مغلوب آلام مى‌باشند و نوعى از غضب و سخط الهى در اين زمينه ظاهر و حاكم است و اين از اين باب است كه اين اسم اعظم الهى در مقام سريان در مراتب و مظاهر، قهرا قبول حكم خاص هر مرتبه نموده و ناچار با غير خود و غير آثار و احكام خود ممزوج است و حق تعالى، به حكم آن كه جدا و مطلق است و رحمت در مواطن و مشاهد وجودى، غالب و بالأخره ذاتيات بر عرضيات غلبه نمايند، به واسطه تجلى به اسم «رحيم» رحمت رحمانيّه مشوب با كدورات و آلامى كه به مناسبت حكم مرتبه، به رحمت رحمانيه سرايت كرده است، اين رحمت را از احكام سارى خاص مرتبه، خالص كرده و رحمت مكدّر و ممزوج و مشوب، به رحمت‌