موجودات برزخى مقدم بر عالم ماده، هم مظاهر اسم رحمانند و هم مظاهر اسم رحيم و در آنان اين دو اسم به حسب حكم تعيّن ندارند؛ چه به صرف رحمت رحمانيه موجود شده‌اند و اصل وجود آنان عين رحمت و رأفت و وجود ابتدائى و وجود معادى و انتهايى آنان واحد است و حق را بدون حجاب، شهود نمايند و به انواع نعم، متنعّمند، اگر چه از مظهريت برخى از اسماى خاص انسان كامل محرومند، نفوس ناطقه و ارواح انسانيه كه به زيور علم و عمل آراسته‌اند، مظهر اين دو اسم كلى الهى هستند و نفوسى كه مآل آنان به رحمت است، ولى به واسطه حصول عوارض منشأ غضب، به عذاب و غضب الهى در برزخ و آخرت مبتلا خواهند بود، در عين آن كه مشمول غضب حقند، از احكام رحمت رحيميّه بر كنار نيستند، ناچار هر دوى اين اسم بر آنها حاكم است.

ارواح ساذج و نفوس ساذجه خبيثه، قابل رحمت رحيميه هستند، ولى به اعتبار وجود خارجى، شرور و غضب، بر وجود آنان غلبه دارد.

علت اجتماع اسم رحمان و رحيم‌

بعضى از ارباب تحقيق گفته‌اند: اسم رحمان و رحيم، مانند فقير و مسكين [1] و مثل ظرف و جارّ و مجرور در مقام اجتماع، داراى دو معناى مختلف و در زمينه افتراق، يك معنا دارند. اگر اين دو لفظ با هم استعمال شوند مثل آيه بسمله و سوره حمد، بايد اسم رحمان را بر معنايى و اسم رحيم را بر معناى ديگر حمل نمود، ولى اگر لفظ رحمان و يا رحيم جدا استعمال گردند، رحمت‌

[1]گفته‌اند در حال اجتماع لفظ فقير و مسكين، مسكين را بايد به غير فقير حمل نمود، لذا گويند مسكين، أسوأ حالا از فقير است. لذا فقها- رض- فتوى داده‌اند اگر كسى وصيت نمود كه قسمتى از مال او را به فقرا و مساكين بدهند، ناچار بايد مال بين فقير و غير فقير كه مسكين باشد تقسيم شود، ولى اگر وصيت شود كه قسمتى از مال را به فقير بدهند و يا به مسكين، مى‌توان همه مال را به هر كدام داد.